Pars pro toto 2

In een reactie op het stuk van Tenaanval over de retailbibliotheek schreef Brownie:

Wat vooral betekent: alles zó organiseren en presenteren dat je product zichzelf verkoopt. Of in bibliotheektermen: verhalen voor zichzelf laten spreken. En wie kan daar nu bezwaar tegen hebben?

Mijn eerste reactie op die vraag was: ik! Inmiddels denk ik er, door wat Brownie later nog toevoegde, weer een beetje anders over. Dat komt straks, maar ik wil toch eerst proberen uit te leggen waarom ik bezwaar heb tegen dat 'je product zichzelf laten verkopen'.

Dat men er bij AH alles aan doet om hun producten 'zichzelf te laten verkopen' begrijp ik. Maar de bibliotheek is geen AH, want wij verkopen niks. Wij hebben evenmin een 'winstoogmerk', d.w.z. niet in de gebuikelijke betekenis van dit woord. (De winst die wij hopen te behalen is van niet-materiële aard óf wordt wellicht elders geboekt.) Een marketingdeskundige (en ik vermoed dat Brownie zo iemand is) die het m.b.t. de bibliotheek over verkopen heeft wantrouw ik daarom een beetje. Beseft die deskundige wel voldoende dat de bibliotheek een ander doel heeft dan zoveel mogelijk verkopen? En áls hij het beseft, waarom bedenkt hij dan geen betere term?

Stel je eens een speciale AH voor die gesubsidieerd wordt door de overheid. Het doel van die subsidie is mensen te 'verleiden' tot gezonder eten. Je kunt dan verwachten dat zo'n AH de gezonde dingen aantrekkelijk en in het oog lopend uitstalt, voorziet van wat informatie, vaak in de bonus doet, enz. De minder gezonde dingen worden er ook nog allemaal verkocht (want we willen niet betuttelen en het moet ook gewoon een AH blijven), maar daar moet je iets meer naar zoeken.

De bibliotheek wordt ook gesubsidieerd en ook dat heeft een doel. Wat dat doel precies is weet ik eerlijk gezegd niet en ik denk dat de meningen erover verdeeld zijn. Maar één aspect van dit doel lijkt mij toch te zijn dat we mensen willen 'verleiden' eens wat te lezen, en dan bij voorkeur ook af en toe iets met een beetje diepgang. We willen niet betuttelen (gelukkig maar), dus al die boeken waarvan we vinden dat je er je weinig of niks van opsteekt maar die je puur voor je plezier leest, die hebben we gewoon ook, maar als je die wilt lenen moet je er even naar zoeken.

Snapt iemand al waar ik heen wil? Ik ben bang van niet eigenlijk, dus ik licht het nog maar wat verder toe. Die gesubsidieerde gezond-eten-AH legt op zijn meest in het oog springende tafels natuurlijk het gezonde eten, naast de gezond-eten kookboeken, de 'ik-eet-gezond'-schortjes, het snoep met weinig suiker, de doosjes rozijnen enz. In de schappen staan op ooghoogte de verantwoorde dingen, voor de vettere en zoetere moet je door de knieën (waardoor je in elk geval even beweging hebt als je ze koopt). Bij de kassa krijg je als je voor 10 euro gezonde producten gekocht hebt een voetbalplaatje.

Zo ook: in de bibliotheek zouden de boeken waar je iets uit kunt opsteken (met iets bedoel ik ook ongrijpbare zaken als schoonheid, taalgevoel e.d.) op de meest in het oog springende tafels kunnen liggen. Er is ook informatie bij over de auteur, misschien een filmpje, een geluidsfragment en wat er allemaal nog meer te bedenken is (b.v. in het Letterkundig Museum is wel wat inspiratie te vinden). De boeken die toch wel lopen, omdat je er overal posters van ziet en ze in elke top-10 staan, de Mansells en de Kochs en de Noorts dus, die liggen níet op die tafels maar staan gewoon in de kast. Juist die boeken 'verkopen zichzelf' wel (d.w.z. 'lenen zichzelf uit'). Zijn wij er niet juist om de boeken die men níet op het eerste gezicht meeneemt onder de aandacht te brengen? Of gaat het alleen nog maar om uitleencijfers, ongeacht wat men leent?

Hier komt natuurlijk de sandwichformule weer om de hoek kijken. Nemen mensen vanzelf naast twee lekker-lezen-boeken ook een boek mee dat wat minder toegankelijk is? De een gelooft het, de ander niet, maar cijfers zijn er niet. Tot zover mijn gedachtegang.

En toen schreef Brownie (nog steeds in de reacties op het stuk van Tenaanval, waar ik het bovenstaande in sterk verkorte vorm ook had gezegd) dit:

Wat betreft titels die niet voor zichzelf spreken: met de combinatiemogelijkheden die displaytafels bieden, kun je daar nu juist mee gaan spelen. Ik hoorde een mooi voorbeeld van een bibliotheek die ten tijde van de hoogtijdagen van de Da Vinci Code een Leonardo da Vinci display tafel had gemaakt. Non-fictie die normaal gesproken de bieb niet uit te slaan was, ging nu hand in hand met de Da Vinci Code de deur uit.

En toen dacht ik: hé ja, zo kan het ook! Dat is de sandwichformule zoals hij waarschijnlijk het beste werkt: de gezonde broodjes liggen al kant-en-klaar op je te wachten. (Zal ik het voor u inpakken of wilt u het hier opeten?)


Foto hier gevonden.