Kaart&boek 28 + pleidooi voor het boekenmuseum

In het kader van mijn nieuwe benadering vandaag een stukje over het 'boekenmuseum'. Ik leerde deze term kennen door Edwin, die hem af en toe gebruikt, meestal in combinatie met 'verworden tot'. Het is een term die me niet zo bevalt, d.w.z. niet in de zin waarin hij bedoeld wordt. Wat ik er in lees is ongeveer dit: als we zo doorgaan met de bibliotheek dan staan daar over een jaar of vijf misschien nog wel heel veel boeken in de kast, maar bijna niemand leest ze nog. Ik vrees overigens dat dat idee wel kan kloppen. Ik ben een paar keer in de OBA geweest en heb daar veel mensen achter pc's en laptops gezien en welgeteld een persoon die een boek inkeek. En hier in R'dam is het niet veel anders. In kleinere bibliotheken waarschijnlijk wél, maar daar kom ik nooit.

Je kunt, lijkt mij, op verschillende manieren op die ontwikkeling reageren. Mensen die de term 'boekenmuseum' gebruiken zien, voor zover ik het begrijp, als remedie: andere dingen doen en aanbieden in de bibliotheek, zoals gratis internet, comfortabele werkplekken en de mogelijkheid koffie en broodjes te kopen, begeleiding bij digitaal zoeken, jeugd de kans geven in de bibliotheek te komen gamen, een rol spelen bij het vergroten van 'mediawijsheid' in de samenleving, enz. Vooral dus de 'digitale dingen', zogezegd. Het lijkt me allemaal op zijn minst het proberen waard tot zelfs van groot belang. Maar je zou op het feit dat vrijwel niemand meer voor de boeken naar de bibliotheek lijkt te komen ook op een andere manier kunnen reageren. Let wel: ik bedoel niet in plááts van de zojuist genoemde dingen, maar ernáást.

Eerst nog even iets over de term 'boekenmuseum'. Ik weet niet wie die bedacht heeft, maar erg sterk vind ik hem niet. Want waar de bibliotheek toe 'verwordt' als daar niemand meer een boek komt lenen is geen boekenmuseum maar een boekenmagazijn. Mensen komen naar een museum om daar kunst of andere dingen te bekijken, maar ze zullen echt niet naar de bibliotheek komen om daar de boeken te bekijken die in de kasten staan.

Ik zou het juist wel fijn vinden als elke bibliotheek ook een beetje een boekenmuseum was. Maar dan bedoeld als: een plaats waar iets te zien is van de schoonheid ván en de liefde vóór het boek. Een boek is naast drager van tekst ook een ding op zichzelf en soms een heel mooi ding. Veel boeken zijn de moeite waard om naar te kijken, sommige zijn zelfs prachtig. Als bibliotheek zouden we daar iets mee moeten doen. Voor een deel kan dat digitaal, maar ik zou het ook mooi vinden als elke bibliotheek, ook de kleine, exposities maakte van oude boeken, bijzondere boeken, trendy boeken, mooi uitgegeven series, alle drukken van een bekend boek, de mooist vormgegeven boeken van een bepaald jaar, fraai geïllustreerde (kinder)boeken, enz. enz. Of iets over een auteur maar dan niet zo'n treurig tafeltje met tien uit de kast geplukte boeken, maar iets moois, iets waar zorg aan besteed is en waar over nagedacht is door iemand die verstand heeft van vormgeving en presenteren. Ooit beschreef ik al eens een ideetje, zoiets bedoel ik nu ook, maar dan groter.

Regelmatig zie ik in de trein iemand een bibliotheekboek lezen. Ik zit me dan altijd een beetje te schamen, want vrijwel zonder uitzondering zien die boeken er aftands uit: verfomfaaid, smoezelig, een goedkope herdruk. Ik begrijp heus wel dat bibliotheekboeken niet altijd nieuw kunnen zijn (al vind ik het aanschaffen van goedkope herdrukken eigenlijk uit den boze), maar er zou in de bibliotheek zelf iets tegenover kunnen staan. De boeken die je kunt lenen hoeven dan misschien niet altijd mooi te zijn, maar de bibliotheek zou ook aandacht kunnen (eigenlijk vind ik: moeten) vragen voor de uiterlijke schoonheid van veel boeken, voor hoe de vormgeving ervan in een tijdperk past, enz. Dat gebeurt ook wel hier en daar, maar in 'gewone' bibliotheken volgens mij maar zelden. (Ik laat me graag overtuigen van het tegendeel.)

Volgens mij hoeft dit helemaal niet zoveel te kosten, d.w.z. niet als je het vergelijkt met wat sommige andere dingen kosten die ook gebeuren. Het kan landelijk of op zijn minst 'provinciebreed' worden opgezet, tentoonstellingen kunnen rouleren en naar een begeleidend digitaal programa kan door iedere bibliotheek die meedoet via de eigen website verwezen worden.

Kijk, dát is tenminste een boekenmuseum. En trouwens, wie denkt dat een museum muf en saai is zal er vermoedelijk niet vaak komen, want dat geldt voor veel musea helemaal niet.

Ik wil er nog meer over kwijt, maar dat komt nog.


Kaart: Late nineteenth & early twentietht-century children's books from the Opie Collection of Children's Literature, Bodleian Library, University of Oxford