Over de antropologie van YouTube

Bron: Flickr, foto: tvol

Gisteren raadde Edwin ons op ZB Digitaal dringend aan naar een video te kijken van Michael Wesch, iemand van wie ik nooit eerder gehoord had, wat een blijk van web-onkunde schijnt te zijn. Maar daar is nu verandering in gekomen, want gedreven door een een restant 23dingen-plichtsbetrachting (de meester raadt het immers aan) en nieuwsgierigheid naar het onderwerp (de antropologie van YouTube) heb ik de film (die 55 minuten duurt) bekeken en geprobeerd te volgen, wat nog niet meeviel omdat mijn Engels niet erg goed is. (Ook was ik helaas niet in de gelegenheid hem in navolging van Edwin relaxed op de bank liggend te bekijken, maar moest ik dat zittend achter de pc doen.)

Maar het was de moeite waard en ik denk dat ik het meeste toch wel min of meer begrepen heb. Ik heb onlangs 'Leven op het net' van Marianne van den Boomen gelezen, over de sociologie van het internet. Dit boek is verschenen in het jaar 2000 en doet al wat gedateerd aan omdat fenomenen als Hyves en YouTube er niet in aan de orde komen. Ik was dan ook wel benieuwd of in de presentatie van Wesch, die verslag doet van een antropologische studie naar YouTube, wat dus een mooie aanvulling vormt op het boek van Van den Boomen, nog nieuwe gezichtspunten naar voren zouden komen. Volgens mij is dat niet het geval. Wat Van den Boomen schrijft op grond van wat zij bestudeerd heeft van het toenmalige internet, waar het geschreven woord nog het allerbelangrijkste was, lijkt mij ongeveer hetzelfde als wat Wesch vertelt over YouTube. Van de Boomen schrijft:

Anonimiteit is een kenmerk van een massa, een zwijgende ontvangende partij, waarin ieder even gezichtsloos is en niemand er speciaal toe doet. Anonimiteit is ook een dominant kenmerk van hedendaagse real life-openbaarheid. Op het Internet daarentegen draait het niet om passieve anonimiteit maar om interactieve pseudonimiteit. Hier kan eenieder ertoe doen en uit de anonimiteit van de massa treden.

Misschien is dat wel een van de meest onderschatte kenmerken van het Internet en van virtuele gemeenschappen. Ertoe doen, verschil maken, op welke schaal dan ook - het is een fundamentele levensbehoefte van mensen, een vorm van sociaal-psychologische worteling. Dat is niet hetzelfde als megalomane geldingsdrang of hypes als 'iedereen kan uitgever of miljonair worden', het gaat om iets heel bescheidens. Het gaat niet eens om macht of invloed of een stem in een democratisch geheel, het gaat zelfs niet om gelijk krijgen. Het gaat om een minimale sociale erkenning van je bestaan. Een beoordeling daarvan in termen van 'vrijblijvendheid' en 'weinig sociale cohesie' gaat voorbij aan het sociale en psychologische belang van dit eenvoudige 'ertoe doen'. Het miskent ook de gemeenschapsvormende kracht van de pseudonimiteit, die immers interactieve omgang mogelijk maakt tussen mensen, ongeacht of zij 'vreemden' of 'bekenden' zijn.

De term 'pseudonimiteit' vergt misschien enige uitleg. VdB bedoelt daarmee iets tussen anoniem en wat ik maar 'gekend' zal noemen, in. Je naam en adres zijn niet bekend, maar een deel van je persoonlijkheid is dat wel, nl. dát deel dat je blootgeeft in het internetcontact. Dat kan zelfs een diepgaand deel van jezelf zijn, dat je met bekenden uit het 'echte leven' nooit gedeeld hebt.

Bij YouTube komt daar bij dat je ook 'je gezicht (en eventueel meer) laat zien'. Toch blijft ook dat naar mijn idee tamelijk 'pseudoniem' omdat men niet meer van je te weten komt dan wat je zelf laat zien.

De voordracht van Michael Wesch en de daarbij van YouTube gebruikte beelden, lieten volgens mij zien dat ook YouTube voor veel mensen de behoefte aan 'er toe doen' kan vervullen en dat het een (zelfs wereldwijde) gemeenschapsvormende kracht kan zijn.

Edwin schreef n.a.v. deze film:
'Deze presentatie verbeeldt op grandioze wijze waarom het huidige web ook wel het sociale web wordt genoemd en maakt korte metten met de holle retoriek van lieden die het fenomeen wegwuiven als een onzinnige hype of een nutteloze tijdsbesteding.'

Mij gaat dat een beetje te ver en ik voel toch wat holle retoriek opkomen. De film maakt een keuze uit wat op YouTube te zien is en die keuze geeft inderdaad een mooi 'sociaal' beeld. Maar het lijkt mij evengoed mogelijk een film met YouTube-beelden samen te stellen die een heel andere indruk zou geven en die je wél de termen onzinnig of nutteloos in gedachten zou brengen.

Vanmiddag zag ik bij AH een groepje jongens, in leeftijd variërend van een jaar of 8 tot een jaar of 15 denk ik. Type: stoer, petjes, wijde broeken. Ik hoorde een van hen zeggen: 'YouTube heeft niet het recht mijn IP-adres aan de politie te geven.' Ik bedoel maar.

De film is te bekijken via ZB Digitaal (en via YouTube natuurlijk). Kijken vanaf de bank geniet de voorkeur.