Lui lezen

Marcel Proust in 1900, Bron: Wikimedia

In de discussie over 'leestraining' die zich even op dit blog afspeelde, gebruikte Tenaanval de term 'luie lezers'. Ik vind dat een mooie term, niet alleen vanwege de alliteratie, maar ook omdat hij iets duidelijk maakt. Ik realiseerde me toen ik hem las: ja, dat ben ik, een luie lezer. Een luie lezer kan best iemand zijn die veel leest, maar het is iemand die kiest voor de gemakkelijkste weg. En dat doe ik. Aan een boek dat me te moeilijk lijkt begin ik meestal niet eens en als ik wél begonnen ben en ik begrijp een boek niet, dan leg ik het al snel weg. Boeken waarvan ik na een tijdje denk dat ze eigenlijk de moeite niet waard zijn maar die wel 'lekker lezen', lees ik meestal wél uit. Boeken van schrijvers waar ik nog nooit van gehoord heb pak ik veel minder snel dan boeken van 'vertrouwde' auteurs. Kortom, een luie lezer ten voeten uit.

Een paar keer ben ik geen luie lezer geweest en toen ik daar de afgelopen dagen eens over nadacht ontdekte ik dat ik daar voor beloond ben. Het boek van Pierre Bergounioux vond ik moeilijk maar ik heb het toch uitgelezen en kijk eens hoe het mij van pas is gekomen. En dan Proust. Niet echt een schrijver voor luie lezers, maar ik heb Op zoek naar de verloren tijd helemaal gelezen. Dat deed ik een jaar of vijf geleden. Ik had altijd vaag de gedachte eens Proust te gaan lezen omdat iemand hem nogal overtuigend aan mij had aangeraden, maar het was er nooit van gekomen. Diezelfde iemand bleek later Proust niet eens zelf gelezen te hebben, maar er wel aan te beginnen. Ik dacht: dan begin ik nu ook, dan kunnen we nog eens van gedachten wisselen. De andere lezer stopte er weer mee, maar ik zette door. Ik ben verschillende keren opnieuw begonnen maar het is me uiteindelijk toch gelukt alle delen te lezen. Ik denk dat ik er ongeveer anderhalf jaar over gedaan heb, met tussendoor af en toe een ander boek. (Een tempo dat ik nu zeker niet meer zou halen.) Als iemand me zou vragen waar de boeken over gaan dan zou ik er nauwelijks meer iets over kunnen vertellen en als ik ze weer opnieuw zou gaan lezen zou 95% me als nieuw voorkomen. Een zinloze actie al met al? Ja, misschien, maar hij is wél beloond.

Dit was de beloning. Toen ik Proust net uit had werd er in Rotterdam door het RO Theater een serie van vier Proust-toneelstukken gespeeld en daar ben ik naartoe geweest. Ik zou dat hoogstwaarschijnlijk niet gedaan hebben als ik niet net Proust had gelezen en áls ik het al gedaan had zou ik er weinig of niets van begrepen hebben. Maar nu heb ik genoten. Het was erg lang geleden dat ik naar een toneelstuk geweest was en of er inmiddels op toneelgebied zo veel veranderd was óf dat deze stukken toch nogal experimenteel waren, kon ik daarom niet beoordelen, maar ik vond ze in elk geval heel bijzonder en heel mooi. Het leuke was dat ze ondanks de bijzondere vorm (met filmbeelden, een jongenskoor, muziek, bijzondere decors en kleding) heel letterlijk de teksten van Proust volgden. Die zaten toen nog net in m'n hoofd, dus dat was een aangenaam herkennen.

In deze twee voorbeelden gaat het om 'externe' beloningen. Het belangrijkst is natuurlijk de 'interne' beloning, waarmee ik bedoel dat het boek zelf je uiteindelijk beloont voor je doorzettingsvermogen. Bij Proust was die vorm van beloning er ook wel, maar de voorstellingen deden me toch pas echt denken 'wat een geluk dat ik Proust gelezen heb'.

Toen ik aan dit stukje begon had ik geloof ik nog vaag het idee dat ik er iets mee duidelijk kon maken, maar dat idee ben ik inmiddels kwijt. Blijft over de anekdotische waarde, zo die er is. En natuurlijk hoop ik stiekem een beetje dat iemand misschien denkt: zo, zo Proust gelezen, dat doe ik je niet na. Maar geloof me: er is geen kunst aan, gewoon doorlezen tot het uit is. Proust begríjpen, dát is iets anders en voor de boeken die daar over geschreven zijn ben ik toch echt te lui.