Wat ik las 45

Eerst even dit: een paar stukjes eerder schreef ik: 'Ik heb een tijdje gedacht dat ik met de categorieën "goed", "slecht" en "sympathiek" de meeste boeken wel zou kunnen indelen.' Dat was natuurlijk flauwekul (en bewijst maar weer eens dat bloggen je niet wijzer maakt want niemand zei er wat van, maar dit terzijde). Toen ik het opschreef had ik al wel een beetje door dat het niet klopte, maar pas later begreep ik echt wat er mis mee was. Ik wilde zeggen dat je buiten de categorieën 'goed' en 'slecht' voor mijn gevoel ook boeken hebt die zich daar niet mee laten indelen en die ik dan b.v. maar het etiket 'sympathiek' opplak, waarmee gezegd wil zijn dat het boek om andere redenen dan dat het een goed boek is toch de moeite waard is (voor mij althans). En toen verzon ik ook nog even 'noodzakelijk' omdat met Een vrouw op de vlucht voor een bericht weer iets anders aan de hand was. Tot zover klopt het wel.

Maar wat níet klopt is dat met 'goed' en 'slecht' de meeste boeken zijn in te delen. Dat slaat zelfs nergens op. Het moet zijn 'ergens tussen goed en slecht' zijn de meeste boeken wel in te delen. En dan beter misschien nog: 'ergens tussen erg goed en erg slecht' kun je de meeste boeken onderbrengen. Het is m.a.w. dus een schaal of een continuüm of zoiets. Ergens in het midden zit 'matig' en dan heb je ook nog 'tamelijk goed', 'nogal slecht' enz. enz. Met een schaal van 1 tot 10 of met 1 tot 5 sterren zou je dat een beetje in beeld kunnen brengen en sommige mensen doen dat ook voor zichzelf op de lijstjes die zij bijhouden van wat ze gelezen hebben. (Ik wou dat ik zo'n mens was.)

Maar nu over wat ik las. Dat was deze keer Dorpsleven van Amos Oz. Ik ging het lezen omdat ik Een verhaal van liefde en duisternis erg goed (daar heb je het al) vond en ik het gevoel had dat dit boek er op zou lijken. Dit waarschijnlijk vooral door het plaatje op de omslag. Andere boeken van Oz, met uitzondering van het piepkleine boekje Soumchi, hebben me nooit zo kunnen boeien, maar na Een verhaal van liefde en duisternis zal ik, in elk geval voorlopig, benieuwd blijven naar wat hij nog meer gaat schrijven.

Maar Dorpsleven is heel anders dan Een verhaal en dat stelde me wel een beetje teleur. Het zijn verhalen over inwoners van het (naar ik aanneem niet bestaande) Israëlische dorp Tel Ilan. Ooit was het een agrarische gemeenschap maar inmiddels zijn veel boerderijen omgebouwd tot antiekzaak of restaurant en komen er in het weekend toeristen. In elk van de zeven verhalen leren we een of meer dorpsbewoners kennen, d.w.z. we werpen een blik op hun leven. De arts die tevergeefs wacht op haar neef die zou komen logeren maar niet in de bus blijkt te zitten, de lerares die samenwoont met haar oude vader die vroeger parlementslid was, de burgemeester wiens vrouw verdwijnt nadat ze hem een briefje heeft laat bezorgen door de Arabische student die in een huisje op het erf van de lerares woont. Uit dat laatste merk je dat personen in verschillende verhalen opduiken. In de verhalen zit hier en daar iets geheimzinnigs: de echtgenote die verdwijnt, vreemde graafgeluiden in de nacht, een onbekende vrouw in een parkje. In het zevende verhaal komt een deel van de mensen die je eerder 'ontmoet' hebt bij elkaar om samen oude volksliedjes te zingen in het huis van een echtpaar van wie de enige zoon op 16-jarige leeftijd een eind aan zijn leven heeft gemaakt, waarna zijn moeder zich in allerlei activiteiten heeft gestort, o.a. het organiseren van zangavonden.

Het achtste verhaal heeft als titel Ergens ver weg in een andere tijd en gaat over een dorp dat bij een moeras ligt, waar alles verrot en beschimmelt en waar veel baby's sterven. Ik begreep niet wat dit verhaal met de voorgaande te maken had, je kunt er als je wilt een toekomstvisioen over het dorp in lezen, maar ik zag dat er niet meteen in.

Aanvankelijk dacht ik, verhaal na verhaal lezend: wat moet ik met deze mensen, met hun treurige levens waarin vrijwel niets gebeurt, waarom vertelt de schrijver me dit? Maar langzamerhand begon ik te beseffen dat dat het waarschijnlijk juist was wat hij me wilde vertellen: dat de mensen een treurig bestaan leiden waarin weinig gebeurt en dat dat het leven is. Je leeft nu eenmaal en je zit het uit tot het afgelopen is. Soms gebeurt er iets vreemds, je hoort 's nachts graafgeluiden of je neef komt niet uit de bus, maar je komt er niet achter wat de oorzaak is en je legt je er maar bij neer. Om de zes weken heb je een prettige avond als je oude liedjes gaat zingen met accordeonbegeleiding.

Het is een treurig boek en die treurigheid weet Oz overtuigend te beschrijven, d.w.z. eigenlijk niet te beschrijven maar op te roepen door wat hij vertelt over alledaagse gebeurtenissen. Uiteindelijk kon ik het boek wel waarderen, maar echt goed vond ik het niet. Als ik (voor deze ene keer) een cijfer zou moeten geven: 7 (of drie sterren).

Het verhaal dat me het meest beviel gaat over een bibliothecaresse: een vrouw van ongeveer 30 die overdag het postkantoortje van het dorp runt en 's avonds de bibliotheek. Een jongen van 17 is verliefd op haar en wacht haar 's avonds op om met haar mee te lopen naar de bibliotheek. Zij geeft hem boeken mee en laat hem wat karweitjes doen, maar dat is natuurlijk niet waar hij voor komt. Als hij zich niet langer kan beheersen doet hij het licht uit en pakt haar vast. Later betreurt hij zijn gedrag.

Als er onder de lezers van dit stukje iemand is die van Modiano houdt zou ik zeggen: probeer dit boek eens. Ik heb nog nooit iets anders gelezen dat me zó aan Modiano deed denken. De onbestemdheid, de treurigheid, de vergeefsheid, de wandelingen en het noemen van straatnamen vertonen voor mijn gevoel veel verwantschap met hem. (En ik zou het wel leuk vinden om te horen hoe een ander dat ervaart.)