Wat ik las 41

In De Pers staat op dinsdag een column van Tommy Wieringa die ik altijd lees. Een paar weken geleden was het deze, waarin hij over De barbaren van Alessandro Baricco schreef en wel zó dat ik dacht: dat wil ik lezen. En toen ik kort daarna in de boekhandel was dacht ik er warempel weer aan en kocht het boek en inmiddels heb ik het gelezen. Zelfs twee keer, omdat ik na de eerste keer onvoldoende begrepen had wat de schrijver er precies mee wilde zeggen. De tweede keer heb ik er een potlood bij genomen en voor het eerst sinds mijn schooltijd weer eens streepjes in een boek gezet. Door die tweede keer lezen is het me wel iets duidelijker geworden, al weet ik nog steeds niet goed wat de schrijver wil zeggen. Maar nu denk ik dat hij misschien ook niet echt iets wil zeggen, in de zin van 'dit is mijn advies aan u', maar dat hij ons een beeld schetst waar we zelf maar eens verder over moeten gaan denken. Dat verder denken lijkt me o.a. juist voor bibliotheekmensen nuttig, maar daar hoop ik nog op terug te komen.

Het boek is aanvankelijk verschenen als een reeks van dertig krantenartikelen (in La Repubblica), in 2006. Op een enkel punt lijkt het daarom al weer wat verouderd: de e-reader wordt er b.v. niet in genoemd als het gaat over boeken lezen op een scherm. Maar dat is alleen maar illustratief voor waar het boek o.a. over gaat, nl. over de snelheid waarmee dingen 'tegenwoordig' veranderen.

De 'barbaren' in het boek zijn wat de schrijver een 'mutatie' noemt (hij had zijn boek eigenlijk De mutatie willen noemen, maar die titel vond niemand mooi). Hij ziet om zich heen dat veel dingen veranderen en dat veel mensen wat ze zien en meemaken op een nieuwe manier benaderen en daardoor zelf ook veranderen en hij merkt daar soms bij zichzelf ook iets van, en hij wil proberen die veranderingen en de nieuwe mensensoort die aan het ontstaan is te beschrijven.

Hij doet dat aan de hand van drie voorbeelden: wijn, voetbal en boeken. Wijn was vroeger iets dat maar in een paar landen gedronken werd, nu drinkt men het over de hele wereld. De wijn die de wereld veroverd heeft noemt Baricco 'Hollywoodwijn'. Typerend ervoor is dat hij 'makkelijk' te drinken is zodat bijna iedereen hem meteen lekker vindt, en dat de kwaliteit constant is. Voor wijn van het oude stempel moest je moeite doen, je moest hem 'leren drinken' en elke wijn had zijn eigen kenmerken.

Wat betreft voetbal: het kan gebeuren dat de beste speler uit een team wekenlang op de reservebank zit, omdat het in het moderne voetbal niet meer gaat om individuele prestaties maar om het elftal als geheel. De term hiervoor komt uit Nederland: totaalvoetbal.

Over boeken schrijft Baricco drie hoofdstukken die ik hier niet kan samenvatten, maar een van de dingen die hij zegt is dat boeken om door veel mensen gelezen te worden in verband moeten staan met andere zaken: de schrijver is b.v. tv-presentator of een bekende persoonlijkheid, of het boek is verfilmd. Hij zegt het zo:

(...) de barbaren neigen er alleen maar toe boeken te lezen waarvan de gebruiksaanwijzing wordt gegeven op plekken die níét boeken zijn.

Uit dit alles concludeert hij dat een een aantal zaken een rol spelen als de barbaren een gebied 'innemen': technologische vernieuwing, commerciële vervoering, spectaculariteit, moderne basistaal (d.w.z. de taal van de televisie e.d.), vereenvoudiging, oppervlakkigheid, snelheid, middelmatigheid, aanpassing aan de Amerikaanse ideologie, neiging tot het seculiere, inbedding in een opeenvolging van ervaringen.

Toen ik het stuk van Wieringa las dacht ik dat Baricco zich zou verzetten tegen die oppervlakkigheid, commercialiteit e.d. Dat was, moet ik eerlijk bekennen, ook waarom ik dacht dat ik het boek wilde lezen. Maar hij verzet zich niet, hij beschrijft alleen. En later in het boek zegt hij zelfs dat verzet zinloos is. Dat was even slikken. Maar door flink te kauwen heb ik het brok toch door mijn keel gekregen en helemaal aan het eind werd ik daar zelfs nog een beetje voor beloond. Maar daarover een andere keer.