Blogbrief uit Rotterdam-West (6)

Dag Henk,

Hartelijk dank voor je beide blogbrieven (voor de andere lezers: zie hier en hier). Je brief over het geloof verraste me, niet alleen doordat hij zo snel op de voorgaande brief volgde, maar vooral door de inhoud. En die inhoud verraste me dan weer niet zozeer door wát je vertelde, maar meer vanwege het feit dát je het vertelde.

Volgens mij stel je maar één vraag in die brief, nl. of je mijn zondag er niet mee bedorven hebt. En zelfs dat vraag je niet eens echt, maar je spreekt de hoop uit. Wees gerust: je hebt mijn zondag niet bedorven.

Maar impliciet vraag je voor m'n gevoel toch wel iets, nl. hoe het míj in geloofszaken vergaan is. Het is aardig van je dat het niet écht vraagt, want zo kan ik doen of er geen vraag gesteld is en gewoon geen antwoord geven. Maar van die ontsnappingsmogelijkheid zal ik geen gebruik maken. Maar anders dan bij je eerdere brieven lukte het me niet om meteen te antwoorden. Dat komt omdat ik bij dit onderwerp niet goed weet waar ik de grens wil leggen tussen wat ik je eventueel best in een persoonlijke brief zou willen vertellen én wat ik 'open en bloot' op mijn blog zet. Dus ik ga maar eens wat proberen, schrappen kan natuurlijk altijd nog. Het zal, denk ik, een beetje een oppervlakkig antwoord worden, maar misschien valt er ook nog iets tussen de regels door te lezen. Dat oppervlakkige komt dan door die grens die ik noemde en ook door de vele jaren die mij inmiddels scheiden van de tijd dat ik gelovig was. M.a.w.: ik weet gewoon niet goed meer wat en hoe ik toen dacht.

Wat je schreef was heel herkenbaar voor me. Mijn gereformeerde jeugd en opvoeding lijken veel op de jouwe en ook hoe het je op geloofsgebied daarna vergaan is vertoont overeenkomst met hoe het mij verging. Ik vraag me af of het misschien een proces is dat veel ex-gereformeerden hebben doorgemaakt: als kind ben je opgevoed in de christelijke leer, als 'jong-volwassene' wordt je beeld verruimd door invloed van een groep die het geloof anders beleeft en tenslotte kom je tot de conclusie: ik geloof niet meer.

Ook van mijn opvoeding waren de christelijke lagere school, de christelijke middelbare school, bidden en bijbellezen aan tafel en de catchisatie (bij ons net als bij jullie ook wel kattebak geheten) belangrijke onderdelen. Een verschil is dat ik nooit belijdenis heb gedaan: hoewel ik op het moment dat je geacht werd dat te doen (zo rond je 20e jaar als ik mij goed herinner) nog wel geloofde, was het ja zeggen op de bij de belijdenis gestelde vragen toch iets waarvan ik dacht dat ik het niet met overtuiging zou kunnen doen. Ik ben ook niet naar belijdeniscatechisatie gegaan. De preciese argumenten weet ik niet meer.

Wat voor jou Taizé was, was voor mij min of meer het 'Leerhuis'. Dat was een soort cursus over bijbel en geloven, gegeven door Tom Naastepad (hier vind je een stukje over hem uit Trouw), pastor van een gemeente hier in R'dam. Ik was daar trouwens geen lid van en ging nog gewoon naar de gereformeerde kerk. Maar op dat Leerhuis kwam ik in aanraking met een voor mij nieuwe manier van bijbeluitleg. Geloven was niet iets van 'Jezus in je hart', maar ging over de manier waarop je in de maatschappij stond. De bijbel kon je lezen als een politiek boek: tegen de onderdrukking. Geloven was links zijn. Ik versimpel het nu natuurlijk, maar dit is toch wel zo'n beetje de samenvatting.

Het was niet zomaar alleen een politieke interpretatie van de bijbel, er werd ook grondig aan bijbelstudie gedaan. Een belangrijke inspirator was Karl Barth. Er was ook een serie boekjes van theologen uit deze stroming, die wel de Amsterdamse school genoemd werd: de Amsterdamse cahiers. Er staat hier nog een rijtje van in de kast. Wat overigens niet wil zeggen dat ik ze allemaal gelezen heb.

Zoals het contact met Taizé bij jou voorbij ging (als ik je althans goed begrepen heb) kwam voor mij een einde aan de periode dat ik naar het Leerhuis ging. En ik ging ook niet meer naar de kerk. Ik ben nog eens geïnterviewd door een kennis die theologie studeerde en die onderzoek deed naar waarom en hoe mensen de kerk verlieten. Ze wilde meer weten van de strijd die men daarvoor met zichzelf en/of met de kerk leverde en naar de onderwerpen waarover die strijd ging. Maar ik kon over zo'n strijd niets vertellen omdat ik hem niet had gevoerd. Ik weet nog dat ik iets zei als: ik bleef af en toe eens uitslapen op zondagochtend en dat gebeurde steeds vaker en ik merkte toen dat ik de kerk eigenlijk niet miste. En zo verloor ik langzaam maar zeker zowel het contact met de kerk als mijn geloof. Zonder veel getob of drama.

Blijkbaar heeft het nooit erg diep gezeten, heb ik later wel gedacht. Het geloof bepaalde weliswaar je hele leven, maar het waren vooral de regels en gebruiken en de mensen met wie je omging die het belangrijk maakten. Je dácht ook wel dat je een band met God (ik schrijf het toch nog met een hoofdletter...) had, maar dat was niet veel anders dan geloven in Sinterklaas, denk ik nu. Het was je door je ouders en meesters en juffrouwen en de dominee verteld, dus je wist niet beter of het was zo en het kwam aanvanklijk niet in je op om er aan te twijfelen. Dat kwam pas later. Ik realiseerde me toen ik een jaar of 25 was, enigszins tot mijn schrik, dat termen als genade, barmhartigheid, vergeving, enz., die me mijn hele leven vertrouwd waren geweest en die altijd een bepaald gevoel bij me hadden opgeroepen, me niets meer zeiden. Het leek een andere taal te zijn.

Dit was geen goed opgebouwd verhaal vrees ik. Maar misschien komt e.e.a. toch wel over. En anders vraag je nog maar wat.

Schuldegevoelens, ja als er íets gereformeerd is, zijn die het wel geloof ik. Veel last heb ik er niet meer van, maar helemaal kwijt raak je ze nooit.

Dertig jaar geleden had ik over dit onderwerp heel wat brieven vol kunnen schrijven (en dat heb ik ook wel gedaan). Nu was eentje al moeilijk...

Nou, dat was het dan. Tot schrijfs maar weer! Hartelijke groet, schrijverdezes


Op de foto zie je de Mathenesserbrug, hier vlakbij. Gevonden op wikipedia.