WELKOM OP MIJN WEBLOG

Dit blog is in de loop der jaren veranderd. Ooit ging het vooral over de bibliotheek, nu gaat het meer over lezen en taal. (Wie denkt: de bibliotheek gaat toch óók over lezen en taal, ziet dat anders dan ik.) Ooit werd het elke dag bijgehouden, nu minder regelmatig. Wat hetzelfde gebleven is: opmerkingen zijn van harte welkom.

zaterdag 9 januari 2010

Wie het weet mag het zeggen



















Ik heb een probleem.

ZB Digitaal schreef vandaag over een artikel uit NRC Handelsblad. Dat artikel gaat erover dat bij de Amerikaanse geheime diensten zoveel informatie binnenkomt dat zij slechts een procent ervan kunnen analyseren. ZB Digitaal besluit de post hierover met:

Een ding is zeker: informatiemanagement, en daarmee informatiespecialisten ook, wordt steeds belangrijker.

Wat ik me nu afvraag is dit. Als organisaties als de Amerikaanse geheime diensten al zo'n moeite hebben om hun informatiestroom te overzien, terwijl zij naar ik aanneem met velen zijn en zich naar ik ook aanneem alleen richten op een bepaald soort informatie, wat moet ik me dan voorstellen bij de term 'informatiespecialisten'? Het lijkt me uit het Amerikaanse voorbeeld duidelijk dat een informatiespecialist nooit maar dan ook nooit het hele veld van 'informatie' kan overzien. (Waarbij ik er voor het gemak maar even vanuit ga dat dat verhaal over die geheime diensten klopt.)

Ik begin meer en meer te denken dat een informatiespecialist in onze voortdurend informatie producerende maatschappij in de eerste plaats een specialíst zou moeten zijn. Ik bedoel daarmee: iemand die veel weet van een segment van de samenleving: van wetenschap of van sport of van literatuur. En daarbinnen misschien zelfs ook weer van een segment: van medische wetenschap, van voetbal, van Nederlandstalige literatuur. En misschien moet je het nog wel verder verfijnen: onderzoek naar hartziekten, eredivisievoetbal, Nederlandstalige literatuur tussen 1945 en 1990. Ik noem maar wat.

Snapt iemand waar ik heen wil? Ik vraag me ernstig af of het mogelijk is 'informatiespecialist' te zijn zonder ook ergens in gespecialiseerd te zijn. Met ander woorden: hoe kun je oordelen over de waarde van informatie zonder kennis te hebben van het terrein waarover die informatie gaat? Waar ben je dan precies specialist in?

'Vroeger' kon je als bibliothecaris/informatiespecialist nog denken: deze uitgeverij geeft goede boeken uit, dit tijdschrift is gezaghebbend en deze krant brengt meestal betrouwbaar nieuws. Dat kun je nu waarschijnlijk ook nog wel denken, zij het misschien met wat meer voorbehoud, maar naast boeken en tijdschriften en kranten heb je nu ook het internet dat een gigantische stroom informatie over ons uitstort in de vorm van artikelen, blogs, tweets, reacties op forums, enz. enz. en daarbij komen nog je persoonlijke informatiestromen d.m.v. gesprekken, e-mails, tweets, facebookberichten, enz., die soms overlap vertonen met, iets toevoegen aan of heel andere informatie bieden dan andere kanalen. Al met al kan volgens mij een generalist met een helicopterview een deel hiervan misschien nog wel een klein beetje overzien, maar diezelfde generalist kan eigenlijk alleen nog maar iets nuttigs zeggen voor zover het een onderdeel betreft waarvan hij zelf toevallig iets meer weet dan de meeste mensen.

Pas als je goed thuis bent op een bepaald terrein kun je informatie beoordelen op zijn waarde en kun je de verantwoordelijkheid nemen om tegen klanten te zeggen: voor het onderwerp waar u iets over wilt weten kunt u daar en daar eens kijken. Misschien ben je ook als niet-deskundige wel in staat om mensen te wijzen op een aantal bronnen, maar wat hebben die mensen daaraan als ze vervolgens niet weten welke ervan ze kunnen vertrouwen? Ze beschikken dan wel over meer informatie, maar zijn in feite nog net zo ver als toen ze begonnen. Het doet me een beetje denken aan iemand die aan je vraagt: weet u misschien een goede bakker hier in de buurt? En dat je dan zou antwoorden: als u naar rechts gaat komt u bij een winkelcentrum. Inderdaad, de kans bestaat dat in een winkelcentrum een bakker zit, maar voor een goede bakker moet je misschien wel naar links. Heeft iemand wat aan zo'n antwoord? Daar kun je verschillend over oordelen, maar ik betwijfel het.

Is mijn probleem een beetje overgekomen? Ik hoop het maar, en ik kan altijd proberen het nog wat toe te lichten. Laat ik het voorlopig zo samenvatten: is de informatiespecialist zoals hij/zij nu wordt opgeleid nog wel in staat om de huidige informatiehoeveelheid zodanig te overzien en op waarde te schatten dat hij/zij er anderen in kan adviseren? Of hebben we voor de informatievoorziening in (of door) de bibliotheek échte specialisten op een bepaald terrein nodig, zoals ze nu al in universiteitsbibliotheken of als vakreferent in grote openbare bibliotheken te vinden zijn? Met de huidige digitale mogelijkheden moet het toch mogelijk zijn vragen uit het hele land te laten beantwoorden door b.v. twintig infospecialisten op medisch terrein en vijftien kenners van de sportwereld? (Ik noem zomaar een paar aantallen.) En zijn de 'gewone' infospecialisten aan de balie dan vooral de mensen voor de eenvoudige vragen, die je verder zo nodig kunnen doorverwijzen? Een beetje zoals de huisarts en de specialist, waarbij het helemaal niet gaat om wie belangrijker is maar om wie ergens het meest van afweet? En is de opleiding tot informatiespecialist voor dat eerste 'consult' dan in ieder geval wél toereikend? En zo ja, heeft iedereen achter de balie (of rondlopend in de bibliotheek) dan die opleiding (of een vergelijkbaar kennisniveau)?

Of is het misschien gewoon bijna afgelopen met de bibliotheek als plaats waar je naartoe gaat voor (advies over) betrouwbare informatie? Omdat de kleine vragen meestal wel via Google beantwoord kunnen worden en je de grotere liever stelt aan je leraar op school of aan je zus die er in gestudeerd heeft of aan je buurman die echt álles van voetbal weet?

Informatiespecialisten, niet boos worden a.u.b.! Ik ben zelf geen informatiespecialist en niet eens een degelijk opgeleide bibliothecaris. Ik vraag dit dus puur uit onwetendheid over het vak en ik maak vast en zeker een denkfout en zal, als iemand dat overtuigend weet aan te tonen, de eerste zijn om toe te geven dat mijn probleem helemaal geen probleem is.

(Hetzelfde probleem stelde ik trouwens al eerder aan de orde.)


Foto: Flickr, gemaakt door: Hanoi Mark

5 opmerkingen:

  1. Het vak van informatie is denk ik inderdaad net zo breed als het leven zelf. Als je kijkt wat de NSA zoal vraagt van 'recruten' zie je dat er opvallend veel specialisten bij zitten. De analyse van die informatie is daar maar een klein deel van.

    Het opleiden van mensen voor het vak is al een paar jaar onderhevig aan allerlei invloeden. In een grotere bibliotheek heb je de vakspecialisten altijd nodig maar de vraag naar de kennis is wel veranderd. De opleiding IDM legt begrijpelijkerwijs ook veel nadruk op databases en andere technologie maar kan daardoor minder aandacht besteden aan een echt specialisme, bijvoorbeeld geschiedenis. Dan zou je nog een studie moeten doen.

    Ik denk dat 'all-rounders' voor de dagelijke vraagbeantwoording zijn. Mensen met een goede algemene kennis en interesse voor mensen en actualiteit. Op de achtergrond kunnen zij altijd de hulp inroepen van echte vakspecialisten, als dat nodig is.

    Zo zit Al@din eigenlijk ook in elkaar. Eenvoudige vragen worden meteen beantwoord door de dienstdoende medewerker, de specialistische worden doorgestuurd naar de tweede lijn: een groot netwerk van specialisten op alle denkbare gebieden. Dat netwerk is ijzersterk..maar het goed naar buiten brengen in de aandachtseconomie van nu is weer een tweede. Dat vergt inzicht in het informatiegedrag van nu. En dat gedrag is vaak behoorlijk diffuus en vlak...

    Het komt er denk ik op neer dat de kracht 'm zit in een netwerk van goede mensen. De NSA en andere diensten hebben zulke netwerken ook...maar die moeten dan ook weer met elkaar kunnen praten...en de aard van het werk staat niet toe dat ze dat via sociale netwerken doen.

    Ik vrees dat je gelijk hebt als je stelt dat de behoefte aan informatiebemiddeling afneemt. Dat is een logisch gevolg van alle ontwikkelingen. Zoekmachines worden alleen maar beter en luisteren wordt steeds belangrijker. Daarom denk ik dat je als informatiespecialist naar andere invalshoeken en andere vaardigheden moet gaan kijken.

    Eenvoudig is dat niet...maar mogelijk is het wel...

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Hoi Schrijver,
    Over de NSA weet ik niet zo veel, maar over de informatiefunctie van openbare bibliotheken kan ik wel wat zeggen.

    Ik denk dat de ingewikkeldheid hem zit in breed versus diep geinformeerd zijn. Als je een ongewone ziekte hebt, wil je informatie van iemand die daar de aller gespecialiseerdste specialist in is. Maar als het onderwerp toevallig je interesse heeft, of je wilt er een spreekbeurt over houden, heb je juist niet zo veel aan zo'n superspecialist. De kans is namelijk groot dat zo'n superspecialist zijn kennis helemaal niet zo kan verwoorden dat jij het als leek snapt. En iemand kan nog zo deskundig zijn, maar als je hem niet begrijpt heb je daar niet zo veel aan.

    Ik denk dat openbare bibliotheken een belangrijke rol hebben aan de 'amateur' kant van de samenleving. De openbare bibliotheek heeft zelf geen superspecialisten in dienst, maar heeft wel breed geinformeerde medewerkers die geschoold zijn in het beoordelen van de betrouwbaarheid van informatie.

    Een informatiespecialist zal dus bij een controversieel onderwerp waarschijnlijk niet weten wie van de partijen er gelijk heeft, maar hij kan door zijn eigen informatiespecialisme wel kunnen aangeven dat er verschillende stromingen zijn en waarop die stromingen in grote lijnen van mening verschillen.

    En in heel veel gevallen zal de informatiespecialist je bij een specialistische vraag doorverwijzen. Dat is geen zwakte van de bibliothecaris, dat is zijn kracht. De bibliothecaris is (of zou moeten zijn) de persoon die je verder helpt bij het vinden van de informatie die je nodig hebt. Niet door je het antwoord te vertellen, maar door je te helpen bij het zoeken ernaar.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. @Edwin,
    @Informatiegebruiker,
    Dank jullie beiden zeer voor deze mooie stukken. Ik kan niet zeggen dat het me nu geheel duidelijk is, maar dat heb je nu eenmaal als het over een vak gaat dat niet het jouwe is. Maar een stuk duidelijker is het in ieder geval wel. De laatste regel van Informatiegebruiker: 'Niet door je het antwoord te vertellen, maar door je te helpen bij het zoeken ernaar.' spreekt me erg aan.

    Wat betreft Al@din, als dat echt over zo'n ruim netwerk van specialisten beschikt, lijkt het mij nogal zonde om dat zomaar overboord te gooien. Of gebeurt dat toch (nog) niet? Wel heb ik de indruk dat Al@din vaak wél het antwoord geeft. Dat beviel mij er nooit zo aan, want zo zit je als informatiespecialist dingen te doen die mensen vaak makkelijk zelf kunnen. Maar dit is slechts de indruk van een buitenstaander. (Ik heb een paar keer een vraag aan Al@din gesteld en kreeg geloof ik een keer een antwoord waar ik wat aan had.)

    Wat me door jullie uitleg over het vak van informatiespecialist weer eens extra duidelijk is geworden, is dat er in de bibliotheek heel verschillende werelden naast elkaar bestaan. De vraag is hoe we die bij elkaar houden (als we dat willen). Daar moet ik nog maar 's wat over bloggen...

    Nogmaals hartelijk dank, fijn dat jullie in de nacht en vroege ochtend zoveel moeite deden om mijn vraag te beantwoorden.

    Groet, schrvrdzs

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Graag gedaan. Het blijven interessante vraagstukken. Aladin chat is al gestopt. De normale aladin krijgt nog een half jaar. Daarna moet er een vervanger komen maar wat dat precies zal zijn is volgens mij nog niet bekend.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. @Edwin,
    Dit maakt bloggen voor mij de moeite waard: dat ik van anderen af en toe wat opsteek én dat ze me aan het denken zetten. En het stemt dankbaar dat die anderen soms zoveel moeite doen om me iets uit te leggen, zoals jij en Informatiegebruiker vandaag (en eerder).
    Wat betreft Al@din: als daar een nieuwe vorm voor komt lijkt het me wel belangrijk dat dat opgebouwde netwerk daar weer een plaats in krijgt. Het lijkt me erg zonde om dat niet te doen. Ik hoop maar dat degenen die daar invloed op kunnen uitoefenen dat ook vinden.
    Groet, schrvrdzs

    BeantwoordenVerwijderen