Wie het weet mag het zeggen

Ik heb een probleem.

ZB Digitaal schreef vandaag over een artikel uit NRC Handelsblad. Dat artikel gaat erover dat bij de Amerikaanse geheime diensten zoveel informatie binnenkomt dat zij slechts een procent ervan kunnen analyseren. ZB Digitaal besluit de post hierover met:

Een ding is zeker: informatiemanagement, en daarmee informatiespecialisten ook, wordt steeds belangrijker.

Wat ik me nu afvraag is dit. Als organisaties als de Amerikaanse geheime diensten al zo'n moeite hebben om hun informatiestroom te overzien, terwijl zij naar ik aanneem met velen zijn en zich naar ik ook aanneem alleen richten op een bepaald soort informatie, wat moet ik me dan voorstellen bij de term 'informatiespecialisten'? Het lijkt me uit het Amerikaanse voorbeeld duidelijk dat een informatiespecialist nooit maar dan ook nooit het hele veld van 'informatie' kan overzien. (Waarbij ik er voor het gemak maar even vanuit ga dat dat verhaal over die geheime diensten klopt.)

Ik begin meer en meer te denken dat een informatiespecialist in onze voortdurend informatie producerende maatschappij in de eerste plaats een specialíst zou moeten zijn. Ik bedoel daarmee: iemand die veel weet van een segment van de samenleving: van wetenschap of van sport of van literatuur. En daarbinnen misschien zelfs ook weer van een segment: van medische wetenschap, van voetbal, van Nederlandstalige literatuur. En misschien moet je het nog wel verder verfijnen: onderzoek naar hartziekten, eredivisievoetbal, Nederlandstalige literatuur tussen 1945 en 1990. Ik noem maar wat.

Snapt iemand waar ik heen wil? Ik vraag me ernstig af of het mogelijk is 'informatiespecialist' te zijn zonder ook ergens in gespecialiseerd te zijn. Met ander woorden: hoe kun je oordelen over de waarde van informatie zonder kennis te hebben van het terrein waarover die informatie gaat? Waar ben je dan precies specialist in?

'Vroeger' kon je als bibliothecaris/informatiespecialist nog denken: deze uitgeverij geeft goede boeken uit, dit tijdschrift is gezaghebbend en deze krant brengt meestal betrouwbaar nieuws. Dat kun je nu waarschijnlijk ook nog wel denken, zij het misschien met wat meer voorbehoud, maar naast boeken en tijdschriften en kranten heb je nu ook het internet dat een gigantische stroom informatie over ons uitstort in de vorm van artikelen, blogs, tweets, reacties op forums, enz. enz. en daarbij komen nog je persoonlijke informatiestromen d.m.v. gesprekken, e-mails, tweets, facebookberichten, enz., die soms overlap vertonen met, iets toevoegen aan of heel andere informatie bieden dan andere kanalen. Al met al kan volgens mij een generalist met een helicopterview een deel hiervan misschien nog wel een klein beetje overzien, maar diezelfde generalist kan eigenlijk alleen nog maar iets nuttigs zeggen voor zover het een onderdeel betreft waarvan hij zelf toevallig iets meer weet dan de meeste mensen.

Pas als je goed thuis bent op een bepaald terrein kun je informatie beoordelen op zijn waarde en kun je de verantwoordelijkheid nemen om tegen klanten te zeggen: voor het onderwerp waar u iets over wilt weten kunt u daar en daar eens kijken. Misschien ben je ook als niet-deskundige wel in staat om mensen te wijzen op een aantal bronnen, maar wat hebben die mensen daaraan als ze vervolgens niet weten welke ervan ze kunnen vertrouwen? Ze beschikken dan wel over meer informatie, maar zijn in feite nog net zo ver als toen ze begonnen. Het doet me een beetje denken aan iemand die aan je vraagt: weet u misschien een goede bakker hier in de buurt? En dat je dan zou antwoorden: als u naar rechts gaat komt u bij een winkelcentrum. Inderdaad, de kans bestaat dat in een winkelcentrum een bakker zit, maar voor een goede bakker moet je misschien wel naar links. Heeft iemand wat aan zo'n antwoord? Daar kun je verschillend over oordelen, maar ik betwijfel het.

Is mijn probleem een beetje overgekomen? Ik hoop het maar, en ik kan altijd proberen het nog wat toe te lichten. Laat ik het voorlopig zo samenvatten: is de informatiespecialist zoals hij/zij nu wordt opgeleid nog wel in staat om de huidige informatiehoeveelheid zodanig te overzien en op waarde te schatten dat hij/zij er anderen in kan adviseren? Of hebben we voor de informatievoorziening in (of door) de bibliotheek échte specialisten op een bepaald terrein nodig, zoals ze nu al in universiteitsbibliotheken of als vakreferent in grote openbare bibliotheken te vinden zijn? Met de huidige digitale mogelijkheden moet het toch mogelijk zijn vragen uit het hele land te laten beantwoorden door b.v. twintig infospecialisten op medisch terrein en vijftien kenners van de sportwereld? (Ik noem zomaar een paar aantallen.) En zijn de 'gewone' infospecialisten aan de balie dan vooral de mensen voor de eenvoudige vragen, die je verder zo nodig kunnen doorverwijzen? Een beetje zoals de huisarts en de specialist, waarbij het helemaal niet gaat om wie belangrijker is maar om wie ergens het meest van afweet? En is de opleiding tot informatiespecialist voor dat eerste 'consult' dan in ieder geval wél toereikend? En zo ja, heeft iedereen achter de balie (of rondlopend in de bibliotheek) dan die opleiding (of een vergelijkbaar kennisniveau)?

Of is het misschien gewoon bijna afgelopen met de bibliotheek als plaats waar je naartoe gaat voor (advies over) betrouwbare informatie? Omdat de kleine vragen meestal wel via Google beantwoord kunnen worden en je de grotere liever stelt aan je leraar op school of aan je zus die er in gestudeerd heeft of aan je buurman die echt álles van voetbal weet?

Informatiespecialisten, niet boos worden a.u.b.! Ik ben zelf geen informatiespecialist en niet eens een degelijk opgeleide bibliothecaris. Ik vraag dit dus puur uit onwetendheid over het vak en ik maak vast en zeker een denkfout en zal, als iemand dat overtuigend weet aan te tonen, de eerste zijn om toe te geven dat mijn probleem helemaal geen probleem is.

(Hetzelfde probleem stelde ik trouwens al eerder aan de orde.)


Foto: Flickr, gemaakt door: Hanoi Mark