Kaart&boek 32 + voorgoed voorbij

Ik weet niet precies hoe lang ik al klant ben bij boekhandel v/h Van Gennep. Ik schat een jaar of 10, maar misschien is het korter (of wie weet zelfs al langer). Ik weet nog wel wat de aanleiding was: de grootscheepse verbouwing van boekhandel Donner (tegenwoordig Selexyz-Donner), waar ik toen nog mijn boeken kocht. Donner was na die verbouwing zó groot en warenhuisachtig geworden dat ik de eerste keer dat ik er na de heropening kwam ineens naar buiten wilde en het er vervolgens (ik weet niet meer of het op dezelfde dag was, al zou dat natuurlijk het mooiste zijn) op waagde bij Van Gennep naar binnen te gaan. Ik kende Van Gennep al zolang ik in Rotterdam woonde, maar alleen van de buitenkant. Als ik wel eens over de Oude Binnenweg liep, keek ik graag even naar de, altijd bijzondere, etalage. Een extra attractie was de poes die daar vooral 's avonds vaak in lag te slapen. In mijn herinnering was het een rode poes, die Rosa heette, naar Rosa Luxemburg (die naam moet ik dus ergens gelezen hebben).

Maar naar binnen gaan durfde ik niet goed, omdat in de winkel nooit meer dan een enkele klant was en ik daar altijd een beetje zenuwachtig van word, vooral als ik alleen maar 'even wil kijken'. Maar toen ik me dus in Donner ook niet meer op m'n gemak voelde koos ik het minste van de twee kwaden en stapte bij Van Gennep over de drempel. Ik weet niet meer hoe dit eerste bezoek verlopen is, wie me te woord stond en of ik wat gekocht heb, maar het moet goed zijn afgelopen want ik ben er sindsdien vele malen geweest. Ik kom inmiddels ook af en toe wel weer bij Donner, maar mijn hart ligt toch bij Van Gennep en als daar een boek besteld moet worden dat ik bij Donner zo kan kopen, kies ik toch vaak voor het bestellen en nog een keertje terug moeten.

Toen ik de overstap eenmaal gemaakt had dacht ik: dit had ik veel eerder moeten doen. Ik kreeg bij Van Gennep desgevraagd leesadviezen, maakte eens een praatje over wat ik gelezen had, aaide de winkelpoes (inmiddels was dat een zwarte: Piet geheten) die vaak op de toonbank lag, kreeg een keer zomaar een espresso aangeboden, een andere keer, vlak voor Kerst, een glas wijn. Toen ik eens kwam informeren of de nieuwe Frida Vogels al was aangekomen stond de mevrouw van de boekhandel er al mee in haar hand en ik kreeg er ook nog een interview uit de Volkskrant bij, omdat ik die zelf niet lees (zoals ik al eens eerder vertelde).

De mevrouw van de boekhandel, dat was Maria Heiden. Er was nóg een mevrouw van de boekhandel: Andrea, die nu in Villa Augustus werkt, het hotel-restaurant waarvan de directeur van boekhandel De Drukkery in Middelburg, de winkel die onlangs is uitgeroepen tot boekhandel van het jaar, zegt dat hij zich erdoor geïnspireerd voelt, zoals op ZB Digitaal te lezen was. (Waaruit maar weer blijkt dat alles altijd met alles samenhangt).

Andrea maakte altijd de prachtige etalages, geïnspireerd door een thema of een bepaald boek of een schrijver die kwam signeren of door de Verborgen Tuinen-dag of een expositie in een Rotterdams museum. Er hebben zelfs mensen aan een tafeltje zitten eten in die etalage. Andrea heeft me verschillende boeken aangeraden die ik uit mezelf nooit gelezen zou hebben en dat waren vaak, hoewel niet altijd, boeken die me bevielen.

Er was ook nog een meneer van de boekhandel, dat was John, die meestal op zaterdag werkte en die ik dus misschien wel het vaakste zag. Met hem praatte ik graag even over wat we beiden zoal aan het lezen waren of net gelezen hadden. (Hij was de man die mij verloste uit een geestelijke crisis door te zeggen dat hij Nachttrein naar Lissabon óók vreselijk vond.)

Maar dé mevrouw van boekhandel Van Gennep was toch Maria Heiden. Maria Heiden, die je de indruk wist te geven dat ze er zelf na 35 jaar nog altijd een beetje verbaasd over was dat ze een eigen winkel had en die in een interview eens zei: ik denk dat ik misschien wel een boekhandel ben begonnen omdat ik als kind zo graag winkeltje speelde. Maar intussen was ze de spil van literair Rotterdam en deed naast al het werk voor de winkel nog allerlei andere dingen: ze had een column over boeken op Radio Rijmond, gaf lezingen en hield interviews. Omdat ik zelf van literair Rotterdam erg weinig afweet zijn dit dingen die ik alleen maar hier en daar gelezen heb, al twijfel ik er verder niet aan. Voor mij was Maria Heiden gewoon die aardige, belezen mevrouw van de boekhandel, die me soms iets aanraadde en die, als ik dat een keer niet zo goed bleek te vinden, zei: geef het dan maar terug hoor, dan hou ik het zelf wel of ik geef het een keer aan iemand cadeau. (Dat deed ik dan natuurlijk niet, maar aardig vond ik het wel.) En die, net als ik, erg onder de indruk was van In ongenade van Coetzee.

En toen ging Andrea weg, waarschijnlijk omdat het vertrek van Maria, die bijna 65 was, er aankwam. En toen ging Piet dood en toen Maria me dat vertelde moesten we allebei bijna huilen. En tenslotte ging Maria van de zomer zelf weg. (John is er nog wel.) De winkel is overgenomen door twee nieuwe mevrouwen-van-de-boekhandel, die ook best aardig en belezen zijn, maar aan wie ik nog steeds niet helemaal gewend ben. En toen een van hen me een keer een boek had aangeraden dat me helemaal niet beviel, zei ze niks over teruggegeven, maar alleen: het had wél een heel goede recensie hoor. En ik gaf haar groot gelijk, maar toch knaagde het een beetje.

Van het laatste half jaar dat Maria Heiden nog in 'haar' winkel, die toen haar winkel al niet meer was (ze was er nog een dag per week), werkte, is een film gemaakt die als titel haar lijfspreuk heeft: 'Leest en verrijkt uw geest.' De film duurt 50 minuten en wordt vanaf 17.00u vandaag (nu ik dit schrijf is het nog zaterdag) elk heel uur op TV Rijnmond uitgezonden. Het herhalen gaat door tot zondag 14.00u. Dit voor wie in REO (Rotterdam & Omstreken) woont. Maar je kunt hem ook op je pc zien: via de site van TV Rijnmond en dan rechts op LIVE TV klikken. Daarna is hij misschien nog wel te zien via Uitzendig Gemist van Rijnmond.

Voor wie de boekhandel en Maria Heiden kent is het zeker een aanrader, anderen zien er misschien niet zoveel in, maar het valt te proberen. Wat Maria in de film zegt over hoe ze zich een boekhandel voorstelde toen ze ermee begon, dat is ongeveer zoals ik zou wensen dat een bibliotheek was, of in elk geval óók was. Daarover later misschien nog iets meer.

Maria Heiden heeft ook enkele boeken geschreven, o.a. Mijn vader geboren in 1903, dat eerst in afleveringen op de Kinderpagina van NRC Handelsblad is verschenen, maar ook voor volwassenen heel geschikt is. (Ik vond het in elk geval erg leuk.)

Naschrift (zondag): met die herhalingen klopt toch iets niet, want nu is er iets anders te zien. Dus wie het nog wil zien moet even doorzetten...


Kaart: Stefan Verwey