Wat ik las 33

Zoals ik al zei heb ik geen goede voornemens omdat de ervaring me geleerd heeft dat die toch nooit lukken. Dat neemt niet weg dat ik wel wat vage plannetjes heb om dingen in het nieuwe jaar hier en daar een beetje anders (d.w.z. beter) te doen. B.v. dat ik volgend jaar de kerst-/nieuwjaarskaarten eens op tijd verstuur (ze liggen nu nog te wachten om beschreven te worden, gelukkig staat er geen 'Prettige Kerstdagen' op, zo slim ben ik inmiddels wel). En dat ik toegezegde appeltaarten echt ga uitreiken. En broodjes kaas echt ga eten. En vaker naar een museum ga. En met meer regelmaat ga strijken. En dat ik eindelijk weer eens (vegetarische) erwtensoep maak. En vooral: dat ik meer ga lezen. Ja, dat vooral.

Toen ik Het lied van de dodo aan het lezen was, nam ik dat, om het aantal weken dat het me zou gaan kosten niet al te groot te maken, ook mee naar bed. (Vaak lees ik in bed iets anders dan in de trein, maar sommige boeken vragen om een intensievere benadering.) Langzamerhand begon dat me toch een beetje te hinderen, niet vanwege het heen- en weer sjouwen want dat was al snel een gewoonte geworden, maar vanwege het feit dat ik op deze manier geen 'literatuur' las. Ik zet de term literatuur tussen aanhalingstekens omdat ik eigenlijk helemaal niet weet wat nou precies literatuur is. Maar ook al weet ik dat niet, ik voel het wel. Het is misschien een beetje zoiets als door drukte een week lang brood en pizza en een 'maaltijdsalade' van AH eten. Het stilt je honger en het smaakt ook helemaal niet slecht, maar langzaamaan begin je te verlangen naar iets anders, andijviestamppot of een linzenschotel of pasta met tomatensaus, niet speciaal iets bijzonders, maar wel iets 'echt warms'. Zo ongeveer verging het me met Het lied van de dodo: geen gebrek aan pagina's, geen gebrek aan gebeurtenissen, nut en relevantie boven elke twijfel verheven. Maar toch. Er ontbrak iets. Ik was me dat niet eens echt bewust, maar een zekere onrust én de nieuwsgierigheid naar een inmiddels aangeschaft boek, dat bovendien een dagboek was en dagboeken zijn mijn meest geliefde boeken-voor-in-bed, deed me besluiten het met de dodo dan maar wat langzamer aan te doen en in bed iets anders te gaan lezen: Een web van dromen - Keuze uit de dagboeken 1960-2003 van C.O. Jellema. En zoals je na twee happen van die linzenschotel weer weet wat je miste, wist ik het na een paar pagina's Jellema ook weer: mooie zinnen, woorden die met zorg gekozen zijn, niet alleen de bedoeling je iets mee te delen maar ook om in dat meedelen iets van schoonheid te leggen. Zoiets.

Ik heb de gedichten van Jellema leren kennen doordat iemand ze me jaren geleden eens aanraadde en ik ze toen voorzichtig begon te lezen. Voorzichtig omdat ze me moeilijk leken en dat zijn ze ook, al zijn ze niet echt ontoegankelijk. Voor zover ik ze begreep kon ik ze wel waarderen, sommige vond ik mooi, sommige regels eruit erg mooi. Ik heb ook eens, helemaal of voor een deel, dat weet ik niet meer, een bundel essays van hem gelezen: Oefeningen bij een beek. Wat daar in staat ben ik geheel en al vergeten, maar alles bij elkaar was het genoeg om, toen ik tot mijn verrassing het dagboek zag liggen, dat meteen te kopen.

Ik heb het alweer enige tijd uit en het staat me al niet zo goed meer bij en ik kan er weinig méér over vertellen dan dat ik het met veel genoegen gelezen heb. Het is mooi geschreven en ik kreeg het gevoel dat ik Jellema een beetje begon te kennen: zijn opvoeding, het standsbewustzijn dat zijn moeder op hem wilde overdragen, zijn twijfels en zekerheden over zijn dichterschap, het lange tijd tobben of hij als homoseksueel misschien toch maar met een vrouw moet trouwen, zijn verliefdheden, zijn relaties, zijn (nachtelijke) dromen, het denken over geloof en leven, wat hij vond van gelezen boeken, zijn (kortstondige) correspondentie met Maarten 't Hart. Het inzicht dat hij pas laat in zijn leven kreeg: dat zijn moeder altijd had geëist dat hij iets bijzonders zou zijn en worden, maar dat ze hem tegelijkertijd altijd het gevoel gaf dat hij nergens geschikt voor was, en hoe dat zijn leven bepaald heeft.

Een regel uit het boek zal me bijblijven, mede omdat ik hem overgeschreven heb:

De enige band tussen mensen is de situatie die hen samenbrengt.

Ik vraag me sinds ik die regel las af of het een dooddoener is of een diepe gedachte. Ik neig tot het laatste. En hoe dan ook, er zijn veel boeken waaruit me geen enkele zin is bijgebleven (mede omdat ik ze niet heb overgeschreven).

Voor het geval er onder de lezers van dit blog mensen zijn die de gedichten van Jellema (min of meer) kennen en waarderen: lees dan vooral ook Een web van dromen voor zover je dat nog niet gedaan hebt. Ook aan wie Jellema niet kent maar wel van dagboeken i.h.a. houdt durf ik het met enige aarzeling wel aan te raden.

Katharina: aan mijn bespreking heb je niks, maar ik heb een betere voor je: deze, van Marjoleine de Vos in NRC Handelsblad.