De ware blogger staat voor niets: bovenstaande foto ben ik vanmorgen speciaal gaan maken om dit stukje te kunnen schrijven, want het internet voorzag er niet in en ik wil de tekst toch graag even 'in de groep gooien'. Vorige week dronk ik thee bij het Wester Paviljoen en toen keek ik uit op deze reclame. Ik dacht: er klopt iets niet maar toch klopt het wel. Wat er voor mijn gevoel niet aan aan klopt is dat de zin 'En ze scheiden nog lang en gelukkig' je meteen doet denken aan 'En ze leefden nog lang en gelukkig'. En dat leefden een verleden tijd is en scheiden een tegenwoordige tijd. En dat dat een beetje wringt.
Wat er wél aan klopt is dat 'Ze scheiden nog lang en gelukkig' op zich niet fout is. Het klinkt wel een beetje raar en doet me denken aan 'ze scheiden nog lang en gelukkig hun afval', maar het kán wel. Het gaat er dus om wat ABN-AMRO bedoelt: een verleden tijd of niet? Zo ja, dan staat er een d te weinig, zo nee, dan is het goed zoals het er staat, maar is het wel raar dat ze je aan sprookjes willen laten denken.
Ik had het er gisteren even over met iemand die het toevallig ook ergens had gezien. Die iemand is veel jonger dan ik en beter in taal en vond: ze verwachten dat je aan 'En ze leefden nog lang en gelukkig' denkt en daarom moet er een verleden tijd staan en dus is wat er nu staat fout. Ik denk er eigenlijk net zo over, maar ik twijfel wel een beetje omdat het 'op zich' niet fout is. Míjn vraag van nu is daarom: welke tijd had de maker van de slogan in gedachten? En bestaat er zoiets als een 'voorwaardelijke taalfout'?
Een interessant taalvraagje. Wat is de bedoeling van ABN-Amro? Waarschijnlijk:'Als je je door ons laat adviseren bij het scheiden, leef je nog lang en gelukkig'. De zin zou dan moeten luiden:'Na gescheiden te zijn, leefden ze nog lang en gelukkig'.Een andere mogelijkheid (maar m.i. minder mooi) is: 'Nadat ze scheidden, leefden ze nog lang en gelukkig'.
BeantwoordenVerwijderenH.gr.
Ha Kees,
VerwijderenWat ABN-AMRO met deze reclame beoogt is me wel duidelijk: dat je aan hen denkt als je gaat scheiden en je de financiële kant daarvan wilt regelen. Wat ik me afvraag is: bedoelen ze met 'scheiden' in hun slogan nou wel of niet een verleden tijd? Hoe komen we daar nou eens achter?
Groet, schrvrdzs
Je gaat wel 'diep' deze keer, Schrijver. Ik dénk dat ABN/AMRO bedoelt: "Men scheidt nog lang en gelukkig", maar dat is lelijk.
BeantwoordenVerwijderenKees van Jena: die verleden tijd is heel duidelijk, taalkundig juist en veel meer in overeenstemming met de staande uitdrukking qua bedoeling.
De onderhavige reclame-slogan schuurt en zeurt door, maar klopt echt niet. Scheiden is nl. een daad die je niet lang kunt doen: je doet het of je doet het niet en je kunt het niet 'lang' doen. Het is m.i. een onvoorwaardelijke taalfout, maar reclametechnisch slim.
Ha Piet,
Verwijderen'De onderhavige reclame-slogan schuurt en zeurt door', en dát is natuurlijk precies wat reclame-slogans moeten doen: een tijdje bij je blijven hangen. Dus in die zin is hij geslaagd te noemen. Maar ik kan me ook voorstellen dat sommige mensen zullen denken: als ze bij die ABN-AMRO niet eens Nederlands kunnen, wat doen ze dan wél goed?
Dat je mijn stukje 'diep gaan' noemde, daar moet ik wel een beetje om grinniken trouwens ;-)
Groet, schrvrdzs
p.s. En dat het woord 'gelukkig' niet bij scheiden past geeft extra de indruk dat het ze om de uitdrukking 'En ze leefden' gaat en dat ze dus eigenlijk een verleden tijd bedoelen.
Nog even: je kunt natuurlijk wel lang 'in scheiding liggen' maar daar past het woord 'gelukkig' toch niet bij?
BeantwoordenVerwijderenAlleen al het feit dat de reclamespreuk je aan het denken zet (zie blog en de reacties) geeft aan dat hij in elk geval goed is in de zin van "creatief met taal". Ik zou dan ook niet van een 'taalfout' willen spreken maar van wat de formalisten en structuralisten 'poëtisch' taalgebruik noemen. Ten eerste wordt een bekende taaluiting (m.b.t. het lang en gelukkig leven) hergebruikt en voorzien van een onverwacht werkwoord "scheiden" (waar normaal gesproken juist negatieve dus tegengestelde associaties mee gemoeid zijn). Dat het gebruikte zinnetje, waarop gevarieerd wordt, ook nog eens rijke associaties oplevert met sprookjes (bijna iedereen zal dit herkennen), en met name de veelal gelukkige afloop – een huwelijk (tegenstelling van de scheiding) – maakt het geheel alleen nog maar betekenisvoller. Omdat dat huwelijk in die romantische voorstelling een “voortdurende” toestand is, wordt dat betekenisaspect ook overgedragen op het werkwoord scheiden dat normaliter een tijdelijke (zij het soms onverkwikkelijke en langdurige) aangelegenheid zal zijn. De toestand van het gescheiden zíjn is dan wel weer “voortdurend”, een situatie die zal zijn. Ik vind het – inderdaad verwarrende gebruik – van de tegenwoordige tijd juist sterk omdat dat de voortdurende toestand benadrukt (tegenover een afgesloten gebeurtenis). Ik kan niet in het hoofd van de adverteerder kijken, maar de suggestie is in elk geval: er is nog leven(!) na de scheiding (!, je kunt nog gelukkig worden/blijven, als je het maar goed regelt. Ik ben niet zo’n fan van reclame, maar vind dit nu juist een heel creatief gebruik van de taal, waardoor je als “lezer” – om in de terminologie van die Russische formalisten te blijven – gedeautomatiseerd wordt, opgeheven uit je dagelijkse beslommering. Deze taaluiting vraagt ook aandacht voor zichzelf als taaluiting. Kortom de poëtische functie…
BeantwoordenVerwijderenHa Danny,
VerwijderenDank voor je uitgebreide en leerzame reactie! Ooit dacht ik, naïef als ik toen nog was, dat je door te bloggen in gesprek zou kunnen raken met je lezers. Inmiddels weet ik beter, de meeste lezers (zo die er zijn want dat weet je dan eigenlijk niet, behalve door eens naar je statistiekjes te loeren en erg veel valt daar niet uit op te maken) houden hun mond. Maar daardoor worden de reacties die ik wél krijg extra gewaardeerd!
Ik ben het met je eens wat betreft het aardige van de taaluiting in de ABN-AMRO-reclame. Het sprookje dat niet doorgaat, de suggestie dat je nog best gelukkig kunt leven na een scheiding als je de geldkwesties maar door die bepaalde bank laat regelen. Dat doen ze inderdaad slim. De term 'deautomatiseren' kende ik niet, maar ik denk dat ik begrijp wat hij (hier althans) betekent. 'Op het verkeerde been zetten', zou ik het dan noemen ;-)
Maar ik moet je bekennen (en dit is meteen ook voor Piet P. als die dit misschien leest): daar ging het me eigenlijk niet om. Wat ik me alleen maar afvroeg was: bedoelen ze een verleden tijd en weten ze niet dat het dan met twee d's moet? En, afgeleid daarvan: als je naar een verleden tijd verwijst moet je dan in die verwijzing eigenlijk ook niet de verleden tijd gebruiken?
Groet, schrvrdzs
Ik vind dat gebruik van die tegenwoordige tijd dus juist een pluspunt. Hierdoor wordt de boodschap actueler, minder sprookjesachtig: 'Kijk, dit kan echt, je huwelijk was al geen sprookje, je scheiding wordt dat ook niet, maar reëel geluk is mogelij.' Zoiets. Verleden tijd zou de resulterende spreuk afstandelijker, niet confronterend genoeg maken.
BeantwoordenVerwijderenDeautomatiseren is een term die literatuurwetenschappelijke stromingen (vanaf begin 20e eeuw), waaronder de Russische Formalisten en de Praagse structuralisten "uitvonden". Bedoeld wordt vooral het "onderbreken/opschorten van automatismen en routines". Onze taal is zo ingesleten dat we beeldspraak en de veelheid aan betekenissen vaak niet meer voelen of opmerken. Deautomiseren is het doorbreken hiervan, wat met name door literaire schrijvers en dichters gedaan wordt, maar ook door beeldend kunstenaars en reclamemakers. Op het verkeerde been zetten is maar één van de subcategorieën daarvan, of eigenlijk strategieën die deautomatisering tot stand kunnen brengen. Ik zal even kijken of ik een goed linkje kan vinden voor een nadere introductie.
Dit is wel een aardige: http://nl.wikipedia.org/wiki/Russisch_formalisme
BeantwoordenVerwijderenHa Danny,
VerwijderenDank voor uitleg en link. Niet makkelijk, maar wel interessant.
Grappig dat jij juist een tegenwoordige tijd mooier vindt. Dat lijkt mij een mooi voorbeeld van gedeautomatiseerd denken. Mij maakt het eigenlijk niet zoveel uit, ik vroeg me alleen af of de bedenkers van de slogan niet eigenlijk een verleden tijd bedoelden maar niet wisten hoe je die schreef. Dat zal nooit iemand toegeven natuurlijk, als dat zo was. Dan zeggen ze gewoon: dit vonden we mooier. En halen jou erbij als getuige ;-)
Groet, schrvrdzs
@Schrijverdezes: De wisseling verleden tijd - tegenwoordige tijd was me onderweg ook opgevallen. Ik was er een stukje over aan het schrijven toen ik op jouw blog stuitte: altijd even googelen ;-).
BeantwoordenVerwijderenZie http://www.kiezelcommunicatie.nl/kiezelblog/woordspelregels/ voor mijn 5 centen. @Danny: zo literatuurwetenschappelijk als jij benader ik het niet, mooie uiteenzettingen! Die Russen toch...
Ha Maria,
VerwijderenWat leuk, zo'n onverwachte reactie! En aardig dat je naar me verwijst in je stukje. We zijn het eens over de extra d die er zou moeten staan. Wat betreft de 'strekking', daar ben ik minder streng in. Inderdaad kun je niet lang en gelukkig scheiden, maar dat zal ook niemand denken, dus mag zo'n 'grapje' van mij wel. Maar ik ben dan ook geen beroepscommunicator ;-)
Ze hebben het overigens wel voor elkaar met hun slogan: de mensen praten erover. En dat is natuurlijk waar het ze om gaat.
Groet, schrvrdzs
Hoi schrijverdezes,
BeantwoordenVerwijderenLeuke blog weer. Ik verbaas me ongeveer 5 seconden over deze reclame en jij wijdt er een heel blog plus offspin aan!
Mijn eerste reactie was ook: d vergeten, want het zou, analoog aan 'ze leefden nog lang...', verleden tijd moeten zijn. Tot ik bij het vergroten van de foto ineens de ondertitel las: 'Antwoorden op de vragen van nu'. Om dan verleden tijd te gebruiken, is wel heel raar.
Alsof ze zeggen: 'Toen wij jullie geholpen hebben bij de scheiding, leefden jullie nog lang en gelukkig. En we geven je antwoorden op de vragen die je nu hebt'. Dat is natuurlijk geen combinatie...
Overigens vind ik het erg goedkoop van ABN-AMRO want een scheiding is never nooit ever (?) gelukkig. Integendeel (zo weet ik uit eigen ervaring). Ook al zou je het financieel goed regelen. En op die onmogelijke wens - gelukkig scheiden - spelen die snelle reclamejongens uiteraard in. Een sprookje kortom!
Ha Natasja,
VerwijderenDank je. Je hebt wel gelijk dat een verleden tijd niet bij dat 'vragen van nu' zou passen. Er zijn nog meer slogans in deze campagne en die staan voor zover ik me herinner allemaal in de tegenwoordige tijd. Dus misschien moet ik concluderen dat ze die hier met 'scheiden' ook echt bedoelen. Maar dan blijf ik het raar vinden dat ze impliciet verwijzen naar 'en ze leefden'. Hoe dan ook: als het zo is dat een goede reclame een beetje moet wringen, dan hebben ze het goed gedaan.
Wat de ellende van een scheiding betreft, ik heb er gelukkig geen ervaring mee, maar ik geloof onmiddellijk dat die met 'lang en gelukkig' niets te maken heeft.
En over die vijf seconden: als je een blog hebt heb je altijd wel in je achterhoofd of iets te gebruiken is voor een stukje. En dan is zo'n reclame wat men wel 'een cadeautje' noemt. En ik heb nog niet vaak zoveel en dan ook nog zulke uitgebreide reacties gekregen. En ook nog eens twee verwijzingen op andere blogs. Dat vind ik natuurlijk wel leuk.
Groet, schrvrdzs