Op het – zeer aan te raden – blog Boekendingen las ik vandaag, in de honderdste aflevering van de serie 'Covers with books', deze regels:
als ooit alle boeken verdwenen zullen zijn,
is er altijd nog de poëzie…
En toen dacht ik eerst even aan wat op een Rotterdamse vuilniswagen staat: 'Als alles een illusie blijkt / blijft altijd de illusie.' Want daar vind ik het een beetje op lijken. En direct daarna dacht ik aan dominee vD. Dominee vD. gaf ons godsdienstles op de hbs. Soms moesten we van hem stukken bijbeltekst uit het hoofd leren. Ik herinner me er vrijwel niets van, ik geloof dat 'En er zal een rijsje voortkomen uit de afgehouwen tronk van Isaï en men noemt Zijn naam Wonderbare Raadsman, Heilige ???, Vredevorst.' erbij was. Ik schreef dit uit mijn hoofd op en er blijkt bij nazoeken niks van te kloppen, ik heb twee gedeelten uit het bijbelboek Jesaja aan elkaar gerommeld.
Het uit het hoofd leren van bijbelteksten heeft bij mij dus in elk geval weinig succes gehad. Nu ben ik nooit goed in uit het hoofd leren geweest, ondanks de wekelijkse training op de lagere school, waar we elke maandag een 'psalmversje' moesten kunnen opzeggen dat we de dagen daarvoor (in de praktijk meestal alleen op zondagavond en eerder die dag tijdens de kerkdienst) in ons hoofd geprent hadden.
Later, op catechisatie, moesten we trouwens ook uit het hoofd leren: het Kort Begrip der Christelijke Religie: vragen en antwoorden over het geloof. 'Wat is uw enige troost, beide in leven en sterven?' 'Dat ik met lichaam en ziel niet mijn maar mijn geliefde Zaligmaker enz.' (Verder weet ik het niet meer.)
Maar ik dwaal af. Dat de regels van Boekendingen me aan dominee vD. deden denken komt door wat hij als argument gebruikte voor dat uit het hoofd moeten leren. Want er was natuurlijk nogal wat protest: 'Menéér, waaróm moeten we dat uit ons hoofd leren, we kunnen het toch gewoon lézen?' En dan zei dominee vD. dat we later, als we oud waren, wel eens in het ziekenhuis konden komen te liggen en dan misschien wel niet meer konden lezen en dat we dan die woorden in ons hoofd hadden en eraan konden denken en dat ze ons dan troost zouden kunnen geven. Wij vonden dat maar belachelijk.
Nu denk ik daar een beetje anders over. Niet wat betreft bijbelteksten, maar wel met betrekking tot poëzie. Niet speciaal voor in het ziekenhuis, maar gewoon om er af en toe aan te kunnen denken. Ik heb zelfs wel eens pogingen gedaan om een enkel geliefd gedicht uit mijn hoofd te leren, maar het is me nooit gelukt. Ik maak altijd fouten. Zelfs met een enkele regel waarvan ik dacht dat ik hem echt kende bleek dat bij opzoeken vaak toch niet helemaal waar te zijn. Ik heb het inmiddels maar opgegeven. Ik ken iemand die het wél kan, en die het af en toe ook doet. Tegen wie je kunt zeggen: 'Herr es ist Zeit' en dan krijg je zomaar het hele gedicht van Rilke te horen. Dat lijkt me fijn, als je dat kunt. En het is ook al fijn om iemand te kennen die het kan.
Arnon Grunberg schreef een tijdje terug dat iedereen gedichten uit zijn hoofd zou moeten leren en stelde voor om met 'Aan Rika' te beginnen. En ging daar actie voor voeren. Hoe dat is afgelopen weet ik niet.
En dan is er het verhaal van Alberto Manguel, die in in De bibliotheek bij nacht vertelt hoe in Birkenau mensen boeken navertelden aan groepjes kinderen. En dat het wisselen van groepje daar 'het omruilen van boeken in de bibliotheek' werd genoemd. En ik heb ook ooit ergens, waar weet ik niet meer, gelezen over een vrouw die, enigszins tot haar eigen verbazing, in het concentratiekamp in Indië merkte dat ze gedichten uit haar hoofd bleek te kennen en die daar zichzelf en anderen mee troostte. (Weet iemand misschien waar ik dat gelezen kan hebben?) Een verschrikkelijke situatie waarin ook nog eens de troost van het lezen ontbreekt, erger kan het geloof ik niet.
Dit waren zomaar wat gedachten als gevolg van die regels op Boekendingen. Ik bedoel het niet als pleidooi voor uit het hoofd leren van gedichten of prozafragmenten. Maar een slecht idee lijkt het me zeker niet. Dominee vD. had waarschijnlijk meer gelijk dan ik destijds vermoedde.
Plaatje hier gevonden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten