WELKOM OP MIJN WEBLOG

Dit blog is in de loop der jaren veranderd. Ooit ging het vooral over de bibliotheek, nu gaat het meer over lezen en taal. (Wie denkt: de bibliotheek gaat toch óók over lezen en taal, ziet dat anders dan ik.) Ooit werd het elke dag bijgehouden, nu minder regelmatig. Wat hetzelfde gebleven is: opmerkingen zijn van harte welkom.

zondag 31 januari 2010

Wat ik las 36

Onderweg van Jack Kerouac moet ik al vaak in de kast hebben zien staan (op mijn werk) en ik zal het in de 10 jaar dat het er staat ook wel eens uitgeleend hebben, maar ik wist tot voor kort niets van het boek. Veel boeken, waaronder ook veel beroemde boeken, ontgaan me totdat iemand me er op wijst. Vaak moet ik er meer dan een keer op gewezen worden. Soms zal zelfs dat niet helpen, maar bij Onderweg (dat waarschijnlijk ook in Nederland beter bekend is onder de oorspronkelijke titel On the road) lukte het met een paar aanprijzingen: de nieuwjaarswens van Edwin, een stuk op BoekenDingen van een paar jaar geleden waar in die nieuwjaarswens naar verwezen wordt, en niet lang na Nieuwjaar een mooie blogpost van Ton de Kruyff over Kerouac. En Tenaanval noemde hem, zij het wat meer terloops, in een post over brieven schrijven. Dit bleek genoeg om in een rommelig brein als het mijne iets teweeg te brengen, nl. de gedachte: ik wil wel eens iets van die Kerouac lezen. De enige titel die op mijn werk van hem te vinden was, was Onderweg en dat nam ik mee. En nu heb ik het uit.

En ik moet zeggen: ik heb het met plezier gelezen. Naast plezier leidde het ook tot verbazing, tot een beetje treurigheid en tot enige woede, dus eigenlijk tot alles wat je van goede literatuur mag verwachten.

Het plezier kwam vooral door de stijl. Die past perfect bij het verhaal: snel, flitsend, ademloos, gehaast. Volgens de overlevering is het boek in drie weken geschreven en dat proef je erin. (Al proef je volgens mij óók dat er veel langer dan drie weken over nagedacht is en dat er aantekeningen moeten zijn geweest waarop het gebaseerd is. Anders was het nooit zo goed geworden.)

De verbazing kwam doordat ik me realiseerde dat de hoofdpersonen in het boek van de generatie van mijn ouders zijn en enkele jaren na WO I een leven leidden waarvan ik tot ik dit boek las nauwelijks iets wist en dat in 'onze kringen' niet voorkwam: een niet-burgerlijk leven van ongebondenheid, drank, drugs, muziek (jazz, bop), snelle auto's, seks, 'van de hand in de tand' leven, reizen, ontdekkingen. Dat in de jaren '70 van de 20e eeuw dergelijke ongebonden levens geleid werden wist ik wel, dat dat in Amerika al 30 jaar eerder gebeurde wist ik niet.

De treurigheid kwam doordat de mensen in het boek voortdurend op zoek zijn naar een nieuw, ander en beter leven, maar dat niet vinden. 'Verlichting' of hoe ik het moet noemen is wel tijdelijk of zelfs tamelijk langdurig te vinden: zolang je maar doorrijdt, doordrinkt, doorblowt, je blijft verwonderen over wat je ziet enz., lijkt het of je vrij bent en in contact staat met het 'hogere' of het 'ware' of hoe ik dát weer moet noemen, maar altijd komt toch weer een moment van stilstand, nuchterheid, besef dat het zo niet kan blijven. De plannen zijn prachtig, maar ze mislukken. De auto rijdt niet zonder benzine. De liefdes zijn hevig, maar kort. De vrouwen vallen voor je, maar gaan na een tijdje eisen stellen. Kortom: het leven lijkt een tegek feest, maar is het niet. Zoiets.

De woede kwam pas na een tijdje. Eerst voelde ik veel sympathie voor de hoofdpersonen: verteller Sal Paradise en zijn vriend Dean Moriarty. Dean is de grote plannenmaker, de man die tochten maakt van oost naar west en terug door Amerika en later ook naar het zuiden, naar Mexico. Sal en anderen volgen hem. Dean leeft alsof hij constant high is (en misschien is hij dat ook wel): intens en met groot enthousiasme. Zijn rijstijl is levensgevaarlijk, maar het loopt steeds goed af. Hetzelfde geldt voor alles wat hij doet: drank, drugs, seks, naar muziek luisteren, alles met volledige inzet en tot aan (of over) de verst mogelijk grens. Elke minuut volgepropt met belevenissen. Nachtenlang praten. Groot ontzag voor mensen die 'nergens mee zitten'. Slapen op de vloer van de auto als een ander achter het stuur zit. Van veel vrouwen houden, trouwen, scheiden, vanalles beloven, hier en daar een kind maken. En steeds komt hij ermee weg en kun je eigenlijk niet echt kwaad op hem worden omdat hij het zichzelf ook bepaald niet makkelijk maakt en het iets erg aanstekelijks heeft om iemand zo met volle overtuiging te zien proberen alles uit het leven te halen wat erin zit.

Mijn woede, of laat ik het liever ergernis noemen, richtte zich daarom ook niet direct op Dean Moriarty. Zoals hij beschreven wordt is hij iemand die niet anders kán leven dan zoals hij doet: altijd op zoek, altijd op weg. Maar opeens begon ik me te ergeren aan al die mensen die beweren dat dit een boek over vrijheid is. Want dat is het volgens mij helemaal niet, of in elk geval niet helemaal. Enerzijds niet omdat Dean eigenlijk geen keus had en anderzijds omdat zijn vrijheid onvrijheid voor anderen opleverde: b.v. her en der voor de vrouwen die de door hem gemaakte kinderen moesten zien te op te voeden en te eten te geven. Of voor de tante van Sal die af en toe weer eens 50 dollar moest sturen om eten van te kopen, of een buskaartje, of om een bekeuring te betalen. Of voor de vrienden die voor slaapplaatsen zorgden terwijl ze zelf nauwelijks ruimte hadden.

Ik realiseer me dat ik het verhaal niet echt naverteld heb. Voor wie het weten wil is het op internet op allerlei plaatsen te vinden. Of lees het boek zelf, als je dat niet allang gedaan hebt.

En voor de mensen die in Dean altijd een soort voorbeeld zijn blijven zien (en die misschien een beetje treurig zijn dat ze niet zo'n snel leven (meer) leiden): kennen jullie zijn favoriete schrijver eigenlijk al?

'(...) Sal, ik heb je massa's dingen te vertellen heb in feite met mijn eigen bekeken brein de hele rit door het ganse land aan één stuk door die tegek fantastische Proust zitten lezen en zo'n enorme hoop dingen uitgevogeld dat ik nooit TIJD genoeg heb om het je allemaal te vertellen (...).

13 opmerkingen:

  1. Een mooie recensie Schrijver. Ik realiseer me dat ik het boek snel eens moet herlezen, net als dat andere werk, Dharma Tuig.

    Misschien heb je gelijk, als het gaat over die vrijheid, maar dat grote najagen, dat blijvend zoeken, dat verbeeldt voor mij nu precies hoe het leven voor velen in elkaar steekt. Dat is misschien geen vrijheid inderdaad, maar ik vraag me dan wel meteen af wat vrijheid dan wel precies is. Vrijheid bestaat misschien wel helemaal niet....

    Dat er wordt verwezen naar Proust was ik helemaal vergeten. Proust vond ik te taai om te lezen maar 'a la recherche du temps perdu' en het zoeken naar het beleven van ooit...dat is misschien wel net zoiets als het najagen van dat wat nog komen kan.

    Dat je boos kunt worden over een boek vind ik wel mooi. Je gaat er helemaal in blijkbaar.

    En nu opeens vraag ik me af waarom dat andere boek van Kerouac op de leeslijst voor heren stond. Zou dat ook nog een rol spelen in je beoordeling, of is dat onzin?

    Voor wat betreft die 3 weken, ten slotte: misschien vind je dit ook nog leuk: http://www.zbdigitaal.nl/2007/07/on-road-again-kerouac-rol-gaat-publiek.html

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ha Edwin,
    Ik weet ook niet wat vrijheid is hoor, en of het bestaat.
    Ik vond het leuk om te merken dat Dean Proust las, omdat ik dat nou niet meteen verwacht zou hebben én omdat ik dacht: zo jongens, nou jullie!
    Dat Kerouac op de 'leeslijst voor heren' stond heb ik waarschijnlijk wel gezien toen je daar over schreef, maar dat was ik alweer vergeten, dus het heeft geen rol gespeeld in mijn beoordeling. Maar het is wél zo dat ik tijdens het lezen dacht: dit is me toch teveel een mannenboek, niet vanwege de avonturen, maar omdat de vrouwen wel erg, letterlijk, het nakijken hebben.
    Het citaat dat je met Nieuwjaar gebruikte is me tijdens het lezen niet opgevallen. Weet je (ongeveer) waar het staat?
    Groet, schrvrdzs
    p.s. Dit was trouwens al het tweede 'cultboek' (of hoe dat heet) dat ik op jouw aanraden heb gelezen, het andere was Generatie X. Ik vond Onderweg beter. Maar Postkantoor, het derde boek dat ik dankzij jou gelezen heb, steekt daar toch nog een flink stuk bovenuit.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Hoi Schrijver,

    Ik vind het in ieder geval al heel leuk dat je het hebt gelezen. Het is altijd interessant om te lezen wat andere mensen vinden van boeken die je zelf mooi vindt.

    De passage moest ik even opzoeken in Google Books. Zie deze verwijzing.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Ha Edwin,
    Ik vind het ook altijd leuk om iets te lezen dat een ander goed vindt. Het is wel niet de meest gebruikelijke manier om iemand een beetje te leren kennen, maar het is helemaal geen slechte ;-)
    Dank voor het opzoeken van het citaat. Ik had het natuurlijk zelf op Google-books kunnen opzoeken, maar daar heb ik totaal niet aan gedacht. Dus meteen wat men een 'leermoment' noemt.
    Ik lees nu trouwens Ik Jan Cremer...
    Groet, schrvrdzs

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Mooi stuk. Ik herken er wel wat in. Rond "On the road" hangt een opgeklopt sfeertje van "alles is leuk, alles is een avontuur", snelsnel, vlugvlug. Maar eigenlijk is Dean een nogal triesterig en irritant figuur. Dat was hij in het echt ook. Tenminste als de verhalen over Neal Cassady (de echte Dean) waar zijn waar ik maar van uit ga.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Dag Ton,
    Ik dacht dat Dean misschien wel wat we nu ADHD noemen had.
    Of er een 'echte' Dean bestaan heeft en hoe die dan was, dat doet er volgens mij niet toe. Het gaat hier om een literaire persoon. Zo probeer ik altijd te lezen, al is dat soms lastig.
    Groet, schrvrdzs
    p.s. Raad je me aan alsnog Wildernis te lezen? Ik heb mijn leesplan trouwens een beetje aangepast en lees momenteel niet Salinger maar Jan Cremer. Moest ook een keer gebeuren en het sluit wel enigszins aan bij Kerouac geloof ik.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Ik denk dat Wildernis een stuk boeiender is dan dat boek van Cremer. Maar daar vond ik geloof ik vroeger echt helemaal niets aan. Zoveel ego.

    Voor de beleving van het boek maakt het idd niet uit of een personage van iemand uit de realiteit is afgeleid. Dat is wel zo.
    Maar toen ik ooit veel Kerouac las was het interessant om te weten wat er waar en niet waar was van alle stoere verhalen.

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Dag Ton,
    Ik lees Cremer omdat een collega al jaren af en toe zegt dat ik dat moet doen en nu het boek voor me heeft meegebracht. En omdat ik wel een beetje nieuwsgierig ben naar wat dat boek zoveel drukken bezorgd heeft.
    Ik vind het zelf ook best wel eens interessant om te weten of iets 'waar gebeurd' is, maar bij de beoordeling van een roman zou het niet uit moeten maken. Ik vond Dean overigens niet echt vervelend, al zou ik het in zijn gezelschap waarschijnlijk niet lang uithouden. Ik hou niet van auto's en wel van rust. Maar zijn gedachten over Proust zou ik tijdens het drinken van enige whisky wel eens willen horen.
    Groet, schrvrdzs

    BeantwoordenVerwijderen
  9. @Edwin,
    Ik begrijp nu waarom het door jou met Nieuwjaar geciteerde stuk me niet opviel: 'mad' wordt vertaald met 'wild'. Dat geeft toch een wat ander effect ;-)
    Groet, schvrdzs

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Meer Dean Moriarty/Neal Cassady (aan de zijde van Ken Kesey) in 'The electric kool-aid acid test' van Tom Wolfe.

    (Op zoek naar vrijheid - en vooral: met wat wij daar onder verstaan - zijn we allen trieste figuren ...)

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Dag Occy,
    Dankjewel voor deze aanvulling. Misschien zal ik het ooit lezen.
    Ook als we níet op zoek zijn naar vrijheid (of wat we daar voor aanzien), zijn we trieste figuren denk ik... Laten we er maar niet te veel bij stil staan en gewoon doorlezen. Wat mij betreft een van de betere manieren tot ontsnapping.
    Groet, schrvrdzs

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Veel heb ik niet te zeggen, want van de boeken die in je stuk en in de reacties erop worden genoemd heb ik alleen Ik Jan Cremer gelezen, lang geleden (wat mij betreft geen boek om nog eens te lezen). Maar wat je over Onderweg schrijft is pakkend. Ik stond al meteen met het boek in mijn hand, maar heb het toch weer teruggezet. Voor de komende weken ligt al een hele stapel boeken te vechten om de bovenste plaats en chaos ligt op de loer ;-). Ik stel Kerouac nog even uit, maar je bespreking zal ik erbij bewaren.

    BeantwoordenVerwijderen
  13. Dag Bertie,
    Niet veel zeggen kan ook veelzeggend zijn ;-)
    Ik zie het bepaald als een compliment als iemand door iets wat ik erover schrijf denkt: dat boek wil ik wel eens gaan lezen.
    Een stapel (echt of virtueel) nog te lezen boeken vind ik een luxe. Bijna niks hebben liggen benauwd me veel meer. Wat me wél eens dwarszit is dat je aan zoveel moois nooit toe zult komen, maar dat geldt niet alleen voor lezen...
    Groet, schrvrdzs

    BeantwoordenVerwijderen