Een theorema

Foto gevonden via Google-afbeeldingen

Een paar dagen geleden moest ik opeens denken aan een zin die ik vroeger geleerd heb: 'If men define situations as real, they are real in their consequences'. Die zin kwam bij me boven in verband met de negatieve geluiden die ik soms hoor of lees, zowel m.b.t. mijn eigen werk (het samenstellen van wisselcollecties voor zorginstellingen) als over de bibliotheek in het algemeen. Geluiden als: te duur, over 5 jaar verdwenen, niet meer van deze tijd, belangstelling loopt terug, stoffig imago, en bedenk er zelf nog maar een paar. (Zoek eens op Google naar stoffig imago bibliotheek en kijk wat er gebeurt.)

Ik vroeg me af waar die zin ook alweer vandaan kwam, en dan zijn Google en Wikipedia natuurlijk handig: het is het zogeheten Thomas-theorema. Voor zover ik het begrijp is dat sterk verwant aan de 'self-fulfilling prophecy', een begrip dat waarschijnlijk ruimere bekendheid geniet. Een (bekend) voorbeeld van zo'n self-fulfilling prophecy is b.v.: in de krant staat dat er over een aantal maanden een tekort aan koffie dreigt vanwege nachtvorst in Brazilië; de koffieverslaafde consument rent naar de winkel om flink te hamsteren en ziedaar, het tekort is al een feit voordat de oogst in Brazilië goed en wel achter de rug is. Of: het vriendje van je dochter kan nooit goed genoeg zijn, want voor jouw dochter is nu eenmaal alleen de beste goed genoeg; vriendje komt kennismaken en zegt allemaal domme dingen doordat hij zich slecht op zijn gemak voelt, want je dochter had hem verteld: mijn ouders vinden nooit iemand goed genoeg.

Als ik het betrek op mijn eigen werk bedenk ik b.v. dit: je vreest dat het er dik inzit dat wij de bibliobussen achterna gaan en dat over een paar jaar dit product niet meer geleverd wordt; waarom zouden we nog investeren in een product dat binnenkort waarschijnlijk toch niet meer bestaat; de collectie wordt langzamerhand minder mooi omdat er minder aangeschaft wordt; de klanten vinden de prijs-kwaliteitsverhouding niet acceptabel meer en haken af; en inderdaad: het product is over vijf jaar niet rendabel meer en wordt opgeheven.

Voor de bibliotheek als geheel is een dergelijk scenario waarschijnlijk ook wel te bedenken. Ik waag me er maar niet aan, omdat ik van bibliotheken te weinig weet, maar echt moeilijk lijkt het me niet te verzinnen.

Wat wil ik hiermee zeggen? Kort samengevat: wees voorzichtig met onheilsprofetieën, want voor je het weet gaan ze een eigen leven leiden en vervullen ze zichzelf.

Gelukkig is er hoop: ook de self-denying prophecy bestaat. Een voorbeeld: je hoort dat er over 10 jaar een overschot aan tandartsen zal bestaan; veel mensen denken: ik ga maar geen tandheelkunde studeren want dan kom ik misschien niet aan het werk; over 10 jaar blijkt er daardoor juist een tekort aan tandartsen te zijn.

Dus: laten we ervoor zorgen dat de onheilsvoorspellingen over de bibliotheek in hun tegendeel verkeren! Hoe doen we dat? Dat kan ik helaas niet vertellen. Informatiegebruiker schreef er al een mooi stuk over. Niet over alle ideeën die daarin worden aangedragen ben ik enthousiast, maar het enthousiasme voor de goede zaak deel ik wél. Ik hoop dat veel mensen uit de bibliotheekwereld het delen en met hun eigen ideeën komen. En dat er een mogelijkheid komt dat allemaal aan elkaar te koppelen. En dat de bibliotheekwereld iets (liever: veel) daarvan gaat uitstralen. Dan kunnen we misschien gezamenlijk het tij keren, of zelfs in zijn tegendeel doen verkeren. Er lijken mij nog best wat braakliggende terreinen te zijn waar de bibliotheek zich kan manifesteren, naast reeds ontgonnen gebieden waar we nog altijd beter voor de dag kunnen komen, zowel op 'digitaal' gebied als 'IRL'. Voor beide gebieden zijn enthousiaste mensen nodig die elkaar de ruimte geven. En, ja natúúrlijk, het zijn géén gescheiden gebieden.

Dit lijkt al op ding 22 geloof ik, maar zo was het eigenlijk niet bedoeld.

En bovendien ben ik van mening dat de bibliobus behouden moet blijven.