Wat ik las 20

Ooit meegenomen als afgeschreven boek en, blijkens een kaart die als bladwijzer diende en een paar scènes die me bekend voorkwamen, eerder gedeeltelijk gelezen. Nu eindelijk, en met veel genoegen, helemaal gelezen: Weekendpelgrimage van Tip Marugg. Voor het eerst verschenen in 1957 (als boek in 1958), maar totaal niet 'gedateerd'. Whisky, weemoed, wanhoop, er zijn slechtere ingrediënten voor een boek te bedenken. Ik vond het een van de beste boeken die ik in maanden las.

Het begint zo:

Mijn hoofd ligt op het stuur. Het is er met een harde slag tegenaan gekomen, maar ik voel geen pijn.

In dit hoofd van een man, die in de nacht van zaterdag op zondag in zijn auto zit die naast de weg in een kuil tot stilstand is gekomen, speelt zich het hele verhaal af. De man denkt terug aan de voorafgaande avond en aan zijn leven tot nu toe. Hij woont op een tropisch eiland (de naam wordt niet genoemd maar het moet Curaçao zijn). Hij is journalist en gaat elke dag naar zijn werk en doet daar, na zijn bureau te hebben afgenomen met een doekje, wat van hem verwacht wordt. Elke zaterdagavond bedrinkt hij zich, zondags slaapt hij zijn roes uit en 's maandags gaat hij weer naar kantoor, en neemt daar alvorens aan het werk te gaan zijn bureau af met een doekje. (Ineens doet dit me erg aan Het Bureau denken.)

Hij is dronken, wat ook niet anders kan na de enorme hoeveelheden whisky en andere drank die hij tot zich heeft genomen, maar de dronkenschap verschaft hem een helder inzicht in zijn bestaan. Hij overdenkt de tocht die hij die avond langs alle bars van het eiland heeft gemaakt en denkt ook aan de school waar hij vroeger op zat, het huis waar hij woonde, vrienden, meisjes, de veranderingen op het eiland, de gescheiden werelden van blank en zwart ( zelf is hij blank), het luiden van de kerklokken, het wonen op een eiland waar men alles van je weet.

Langzaamaan begin je als lezer te denken dat de tocht van de afgelopen avond een afscheidstocht is geweest en dat de man in de auto van plan is een eind aan zijn leven te maken door van een steile rots in zee te rijden. Dan lees je:

Iedereen heeft iets raars dat hij doet wanneer hij erg dronken is.
(...)
Wat doe ik wanneer ik dronken ben? (...) Wanneer ik dronken ben, pleeg ik altijd zelfmoord. Wanneer ik dronken ben, word ik vreemdeling; ik voel dan dat ik niet thuis hoor in de kring of op de plaats waar ik mij bevind. Wanneer ik dronken ben, voel ik altijd een ontzettend gemis, komt altijd weer dezelfde hevige drang naar ontvluchting terug en probeer ik altijd een plaats te vinden waar ik veilig zal zijn. Daarom pleeg ik altijd zelfmoord op zaterdagavond.

En je gaat je afvragen of het deze avond misschien toch écht zal gebeuren. En wat eigenlijk een groter drama zou zijn: dit leven voortzetten of het beëindigen.

In het laatste hoofdstuk tilt de man zijn hoofd op van het stuur en ziet een enorme boom, waar de weg een bocht omheen maakt. Deze boom is gespaard gebleven, omdat de arbeiders weigerden er een vinger naar uit te steken. Dit in tegenstelling tot veel andere oude bomen die aan de 'modernisering' van het eiland zijn opgeofferd. Het is een boom waar een onzichtbare macht aan wordt toegeschreven. De man vraagt zich af wat de boom hem zou kunnen vertellen. Dan volgt een aantal prachtige opsommingen die het alleen al de moeite waard maken dit boek te lezen.

Een stukje daaruit:

Zou de boom ook tot mij spreken en zou ik hem kunnen verstaan? Wat zou hij mij kunnen vertellen? Van een verloren eiland in een onwerkelijke wereld waar het mogelijke met het onmogelijke, de werkelijkheid met het verlangen, het geloof met het bijgeloof hand in hand gaan? Van goedhartige, gulle mensen met vriendelijke, lachende gezichten, mensen die auto's, ijskasten en radiotoestellen bezitten, die Amerikaanse films zien en die canasta-drives houden, maar die toch nog steeds negen achtereenvolgende nachten met prevelende lippen in een grote kring om het huis van hun vijand lopen, die nog steeds de bruha een grotere macht toeschrijven dan hun katholieke heiligen en die nog steeds meer vertrouwen hebben in een aftreksel van kruiden dan in penicilline?

Ik heb een paar recensies van het boek (zowel van direct na het verschijnen als na een herdruk) gelezen. Het werd lovend besproken, al zag men er 'beginnersfouten' in. De recensenten hebben het erover hoe het eilandbewoner zijn van de schrijver (die op Curaçao woonde) zijn boek heeft beïnvloed. Niemand schreef dat het leven op dit eiland misschien te zien is als een metafoor voor het eiland waar ieder mens op woont. Dat verbaasde me een beetje.