WELKOM OP MIJN WEBLOG

Dit blog is in de loop der jaren veranderd. Ooit ging het vooral over de bibliotheek, nu gaat het meer over lezen en taal. (Wie denkt: de bibliotheek gaat toch óók over lezen en taal, ziet dat anders dan ik.) Ooit werd het elke dag bijgehouden, nu minder regelmatig. Wat hetzelfde gebleven is: opmerkingen zijn van harte welkom.

dinsdag 25 februari 2014

Woorden en daden 2, antwoord aan Tenaanval


















Tenaanval schreef onder de titel 'Laaggeletterden als strohalm' op haar blog een reactie op mijn stukje over de bibliotheek en laaggeletterdheid. Hier volgt mijn antwoord.

Ha Tenaanval,

Net als jij vind ik reactievelden lastig om in te schrijven, bovendien vind ik het leuk om een aanleiding tot een blogpost te hebben, dus ik antwoord je op deze manier.

Zeer bedankt voor je reactie! Ik heb net, 'met de kennis van nu', de reportage nog een keer bekeken. Ik merkte dat ik het aantal laaggeletterden niet goed onthouden had, dat was 1,3 miljoen. Stichting Lezen & Schrijven heeft het al tien jaar over een aantal van 1,5 miljoen.

Ik vond het best een leuk programma, maar hoe jij het genuanceerd kunt noemen begrijp ik niet goed. Iedereen vond en zei hetzelfde en aan niemand werd ook maar één kritische vraag gesteld. De kern was 'de bieb moet blijven', het argument daarvoor was het hoge aantal laaggeletterden. Dat ik op twitter in gesprek raakte met Conny en Caroline, een gesprek waar de rest van deze discussie een gevolg van is, kwam omdat het me verbaasde dat niemand vroeg hoe het komt dat er zoveel laaggeletterden zijn terwijl er toch tot voor kort nog overal bibliotheken waren.

Er zijn nog wel meer vragen die ik graag gesteld en beantwoord had willen zien, bijvoorbeeld hoe dat aantal van 1,3 miljoen vastgesteld  is, of daar onderzoek naar is gedaan en zo ja hoe dan? En wat is precies laaggeletterd, wanneer komt iemand voor dat etiket in aanmerking? Zijn er tests voor? En het bedrag van 560 miljoen euro dat laaggeletterdheid de samenleving zou kosten, ook al zoiets ongrijpbaars. Wat zijn dat voor kosten? Bijstandsuitkeringen omdat veel laaggeletterden geen werk kunnen vinden? Dat zou best eens kunnen, maar als die mensen wél zijn opgeleid, dan zijn er nog steeds geen banen voor ze, want ook veel 'geletterden' zijn zonder werk.

Wat je schreef over de discussie van enkele jaren geleden over de Lees & Schrijf- en Makkelijk Lezen-pleinen in de bibliotheek, dat vond ik wel onthullend. Ik heb daar ook iets van gemerkt in de tijd dat ik zelf nog in de bibliotheekwereld werkte, ik was het inmiddels vergeten maar het kwam weer boven. Ik herinner me een presentatie van een marketingdeskundige die liet zien hoe zo’n nieuw ingerichte bibliotheek er dan uit zou kunnen zien. Je kon verschillende modules bestellen en ik geloof zelfs dat ik toen nog gevraagd heb of er ook iets voor grote-letterboeken bij was en daar was inderdaad een kast voor bedacht. En voor baby's was er ook wat. Maar de pleinen die eerder al ontworpen waren voor mensen die niet zo goed kunnen lezen, die pasten niet in het concept, dus die zouden helaas moeten verdwijnen. Was Conny toen ook in de zaal, om zich daartegen te verzetten? Anders zal ze dat ongetwijfeld elders gedaan hebben.

Dat tij is nu dus blijkbaar gekeerd, maar het laat volgens mij wel zien dat de bibliotheek een beetje zwalkt in haar aandacht voor laaggeletterden. Ik zou dan ook als wethouder met de bibliotheek in mijn portefeuille eerst graag een paar duidelijke afspraken willen maken voor ik besloot de bibliotheek te blijven subsidiëren vanwege de laaggeletterden. Wat Frank Huysmans in zijn reactie schreef zou ik zeker ter harte nemen:

Gemeenten doen er, als voornaamste subsidiegevers van het openbaar bibliotheekwerk, dan ook goed aan de bibliotheken bij de les te houden en te verlangen dat zij hun leesonderwijsondersteunende rol versterken. Lukt dit hun niet, dan kan dit deel van de bibliotheeksubsidie natuurlijk beter worden besteed aan andere partijen die dit wel voor elkaar krijgen.

Ik begreep uit de reactie van cajunlady dat bibliotheken subsidie kunnen krijgen van het SIOB, speciaal voor de bestrijding van laaggeletterdheid. Begrijpelijk dat bibliotheken daar gebruik van willen maken. Maar dergelijke projectsubsidies houden meestal weer een keer op. Vaak is dat het geval als een programma na een paar jaar net goed begint te lopen.  En dan zal de bieb weer iets nieuws moeten zoeken om indruk mee te maken op subsidieverstrekkers.

Wat Frank Huysmans in de reportage vertelde, dat in Noord-Europa het bestaan van en de toegankelijkheid tot bibliotheken iets is dat totaal niet ter discussie staat, dat is in Nederland helaas niet gelukt. Of dat aan de bibliotheek ligt of aan de politiek, wie het weet mag het zeggen. Misschien kan het er alsnog van komen. Maar dan zal veel duidelijker moeten worden waar de bibliotheek voor staat en vooral: hoe dat in de praktijk vorm krijgt. En dan zijn er in de bibliotheek naast marketeers en onderwijsspecialisten en ict-ers en informatiespecialisten en social media-kenners en noem ze allemaal maar op, óók mensen nodig die zelf veel van lezen houden en die vinden dat iedereen in elk geval de kans moet krijgen veel van lezen te gaan houden.

Hartelijke groet, schrvrdzs

p.s. Wat mij betreft mogen mensen die denken met een campagne als Igeekdebibliotheek de bieb te redden meteen elders hun diensten gaan aanbieden.
p.s. 2 Cajunlady schreef 'wiens brood men eet, diens woord men spreekt' en dat deed me denken aan 'wie betaalt, bepaalt'. Dat combinerend met het feit dat Stichting Lezen & Schrijven, zoals Eline in haar reactie vertelde, haar medewerking aan het programma heeft verleend, deed me ineens vermoeden waarom er geen kritische vragen gesteld werden. Maar hier speelt misschien gewoon mijn argwanende aard mij parten.

Schilderij: Gerard Boersma, The Thinker

6 opmerkingen:

  1. Dag Schrijverdezes, door de extra tweets die jouw blogpost heeft opgeroepen, nieuwsgierig geworden en je artikelen en reacties gelezen.
    Ik vind dat je met je vragen groot gelijk hebt. Het is ook mij al vaker opgevallen dat er in de bibliotheekbranche te gemakkelijk wordt aangenomen dat voor heel veel problemen de bibliotheek een geweldige oplossing is.
    Ik ben ook een grote fan van de bibliotheek en hoop dat er nog heel veel een gezonde toekomst voor de boeg hebben. Het is echter ook zo dat de bewijzen waarom de bibliotheek er persé zou moeten zijn vaak ontbreken. Dat is niet alleen te wijten aan de branche, maar ook aan een probleem als laaggeletterdheid. Het is een complex probleem met vele oorzaken en het is natuurlijk veel te gemakkelijk gedacht dat een bibliotheek daar hét antwoord op zou kunnen zijn. Mijn ervaring is dat degene die al graag leest ook de frequente bezoeker van de bibliotheek is en dat de kandidaten voor taalpunten en makkelijk lezen pleinen er met de haren bij gesleept moeten worden om binnen gehaald te worden. Laaggeletterdheid aanpakken zou een gezamenlijke onderneming moeten zijn van overheid, onderwijs én bibliotheken. Die samenwerking komt maar moeizaam tot stand, want zoveel hoofden, zoveel zinnen.
    Toch vind ik dat de bibliotheek nog steeds een hele aardige functie vervult in onze maatschappij. En zolang er nog zoveel mensen gebruik van maken is het sowieso een instelling die best gesteund mag worden door de overheid. We moeten als branche echter niet zo hoog van de toren blazen. Net als het onderwijs, zijn wij niet in staat laaggeletterdheid uit te bannen. Dat is geen schande maar stemt wel tot bescheidenheid.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ha Bas,
      Hartelijk dank voor je reactie. Ik keek wel even op van je zin ‘We moeten als branche echter niet zo hoog van de toren blazen.’ Dat deed me denken aan Tenaanval, die af en toe zegt dat bibliothecarissen veel trotser zouden moeten zijn op hun vak. Ik maak zelf tot mijn spijt inmiddels geen deel meer uit van de branche, maar ik heb altijd gevonden dat de bibliotheek best hoog van de toren mag blazen en zo denk ik er nog steeds over. Ik vind de bibliotheek belangrijk en nuttig. Maar wat ik ook vind is dat je, als je hoog van de toren wilt blazen, wel goed moet weten wát je dan rondbazuint. En dat was wat ik miste in die reportage. Daarin beweerde iedereen dat de bibliotheek hard nodig is voor het terugdringen van laaggeletterdheid, maar op de vragen waarom dat blijkbaar tot nu toe bij 1,3 miljoen mensen niet gelukt is en wat de plannen zijn om het in de toekomst wel te laten lukken, gaf niemand antwoord. De vragen werden niet eens gesteld. Hard roepen ‘de bieb moet blijven!’ is niet zo moeilijk. Maar met overtuigende argumenten komen waaróm dat zo is, dat lijkt een stuk lastiger. En toch zal dat moeten gebeuren nu subsidieverstrekkers niet meer automatisch met geld over de brug komen.

      Ik denk dat je volkomen gelijk hebt als je laaggeletterdheid een complex probleem noemt dat alleen door gezamenlijk optreden van overheid, onderwijs en bibliotheken kan worden aangepakt. Mijn idee is dat de rol van de bibliotheek daar bescheiden in zal zijn. Ik denk dat een groep vrijwilligers, ik bedoel daarmee in dit geval mensen die oefenen met laaggeletterden die (beter) willen leren lezen en schrijven én bijvoorbeeld mensen die kinderen met een taalachterstand gaan voorlezen, dat zo’n groep ondersteuners wel eens van veel meer invloed zou kunnen zijn dan de bibliotheek. Ja, een bibliotheek kan zoiets natuurlijk organiseren. En dat is vast ook wel hier en daar gebeurd. Maar landelijk beleid is het zeker niet en het kan ook heel goed buiten de bibliotheek om. De bibliotheek kent voorleesuurtjes, maar welke kinderen komen daar? Kinderen van ouders die lezen toch al belangrijk vinden. En, net wat je zegt, de mensen voor wie taal en lezen moeilijke zaken zijn, die zie je niet. En dan gaan twee dames uit Utrecht hun buurkinderen voorlezen en ontstaat daaruit de VoorleesExpress en gaan in steeds meer plaatsen vrijwilligers kinderen thuis voorlezen. En nemen ze die kinderen en hun ouders mee naar de bibliotheek. Raar toch dat de bibliotheek daar zelf nog nooit op is gekomen? Of misschien ook wel niet zo raar, want de bibliotheek is voor mijn gevoel al heel lang vooral bezig met kijken naar de eigen organisatie in plaats van naar de groepen voor wie ze daadwerkelijk iets kan betekenen. (Ik voel de verleiding opkomen het nog eens over dementerenden te hebben. Maar ik onderdruk hem. Mijn mening staat hier al.)

      Ik geloof dat ik een beetje van het onderwerp ben afgedwaald. Sorry!

      Groet, schrvrdzs



      Verwijderen
  2. Ha Schrijver,

    Ik vond het een genuanceerd item, voor een filmpje van 13 minuten. Er hadden inderdaad een heleboel andere vragen gesteld kunnen worden, maar dan hadden ze geen tijd meer gehad om die allemaal te beantwoorden. Het zijn allemaal prima vragen die jij stelt, maar die passen niet in zo'n soort programma. Misschien een aardige suggestie voor een uitgebreide documentaire? Maar misschien is mijn nuance-grens wel lager dan die van jou ;-)
    Wat betreft die kosten van laaggeletterdheid: afgelopen zaterdag stond er nog een stuk in de krant over 19.000 "vermijdbare" ziekenhuisopnames per jaar omdat mensen de instructies van de huisarts of de bijsluiter niet begrijpen. In dat soort kosten moet je het zoeken denk ik.
    En inderdaad: Conny is een van de mensen die zich sterk heeft gemaakt voor het behoud van de MLP's binnen de retailformules. Gelukkig maar.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ha Tenaanval,
      Misschien kan in een filmpje van dertien minuten een complex probleem gewoon niet echt genuanceerd besproken worden. Ik geloof ook niet dat dat de bedoeling was, het was een propagandafilmpje. Niks mis met propaganda voor de bibliotheek, integendeel, er zou best meer reclame voor de bibliotheek gemaakt mogen worden. Die man die de bibliotheek nu als tweede thuis beschouwde, dat is natuurlijk een propagandist van het juiste soort. Maar al die deskundigen, die vond ik toch teveel wat men wel 'wij van wc-eend' noemt. Met uitzondering van Rian Visser, die doet iets wat me zeer aansprak. Is dat een initiatief van het onderwijs of van de bibliotheek? Of van de schrijvers zelf? Weet jij dat?

      Groet, schrvrdzs

      p.s. En ja, wat zou de bibliotheek zijn zonder Conny?!

      Verwijderen
  3. Wat een goed vraag zeg: Wat zou de bibliotheek zijn zonder Conny :)? Ook andersoms: wat zou Conny zijn zonder de bibliotheek. Het is mijn twee grote liefde.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ha Con,
      Ik ben nu ik niet meer werk ook niet meer degene die ik eerst was, dus ik begrijp denk ik wel wat je bedoelt. Onlangs las ik iets van Elisabeth Eybers dat je misschien af en toe wel toepasselijk vind voor je relatie tot de bibliotheek:

      Liefde, ’n nogal eensame besigheid,
      bly op die been met koppigheid en vlyt.

      Groet, schrvrdzs

      Verwijderen