Weer 's een plaatje

Pablo Picasso, 1881-1973

Two Girls Reading, 1934

De bibliotheek in NRC Handelsblad

Foto gevonden via Google-afbeeldingen

We hebben de krant weer 's gehaald als bibliotheek. Onder het kopje 'Bibliothecaresse is machine geworden' staat vandaag een stukje in NRC Handelsblad over Bibliotheek Utrecht. Het begint zo:

UTRECHT, 30 JULI. Waar is die oudere mevrouw toch gebleven die streng over haar leesbrilletje kijkt omdat de boeken te laat terug zijn? In de stadsbibliotheek aan de Oudegracht in Utrecht is zij vervangen door een boekeninname- en sorteerautomaat, zegt Herman Scheffer, manager centrale bibliotheek.

En het stuk kwebbelt verder (samengevat): Dit is nodig omdat het aantal uitleningen hard terugloopt. Mensen zoeken in de bibliotheek steeds meer vermaak en sociale contacten en daardoor verandert de rol die het personeel speelt. Door de innameautomaat kunnen de medewerkers zich veel meer als gastheer of -vrouw met de klanten bezighouden. Helaas zijn nog niet alle bibliotheekmedewerkers hier aan toe omdat veel van hen ouder zijn dan 45 jaar. Daardoor hebben ze soms moeite om de snelheid van de veranderingen bij te houden. Het zijn mensen die van 'literatuur en ordening' houden. De manager begrijpt dit wel.

Vervolgens krijgen we te lezen hoe de automaat werkt.

Ligt het nou aan mij of ís dit gewoon een sneu stukje?

Een bezoek aan de ZB: toevoeging

Dit vergat ik hieronder nog te vermelden: op één plaats in de ZB was het wél druk, nl. bij de computers. Die waren allemaal (een stuk of 12 denk ik) bezet en er zaten zelfs mensen te wachten tot ze aan de beurt waren. Internetgebruik is er gratis (voor leden neem ik aan) en je mag er twee uur achter. Zo te zien voorziet dit nog steeds in een behoefte, ook in een tijd waarin bijna iedereen een eigen computer lijkt te hebben. Ik heb niet erg goed gekeken maar het waren geloof ik vooral 'jongeren' die er zaten.

p.s. Toevoeging aan de toevoeging: het blijken dus 40 pc's te zijn! (Zie de reactie van Edwin hieronder.)

Op bezoek in de Zeeuwse Bibliotheek, vervolg

Wetenschapsdag 2007 in de ZB

Bij mijn recente bezoek aan de Zeeuwse Bibliotheek kreeg ik de indruk dat het daar barst van de boeken. Ik had dat al wel eens eerder gedacht omdat eigenlijk altijd als ik een boek zocht via PiCarta, de ZB een van de vindplaatsen bleek. Ik vond het erg leuk om nu met eigen ogen te zien waar al die boeken zich bevinden. Als de diverse catalogi maar goed genoeg zijn zullen in elk geval de boeken die zich in het magazijn van de ZB bevinden de mensen die er naar op zoek zijn wel bereiken.

Ook in de open uitlening staat volgens mij een schat aan boeken. En dáár was het dat iets mij in negatieve zin opviel: ik zag duizenden boeken, maar slechts enkele mensen. Dit lijkt me geen verschijnsel dat alleen de ZB treft, want in Bibliotheek Rotterdam, waar ik onlangs weer eens was, was het beeld hetzelfde, al wordt daar de aanblik wat verlevendigd door groepjes scholieren die rond de tafels zitten en daar zo te zien huiswerk en werkstukken maken (en als het personeel het niet ziet chips eten). Maar mensen die boeken lopen te zoeken zie je ook daar maar weinig. Natuurlijk kan ik op grond van zo'n enkel bezoekje niet echt een oordeel vellen, maar opvallend was wel dat ik in Bibliotheek Rotterdam een personeelslid tegen een collega hoorde zeggen dat het die dag lekker druk was en dat Edwin iets dergelijks tegen mij zei in de ZB, terwijl ik zelf in beide gevallen juist dacht: wat is het hier stil!

Ik heb op Flickr foto's gevonden van evenementen in de ZB, o.a. van de wetenschapsdag (zie boven) en van Nederland Leest (zie onder), en daar blijkt overduidelijk uit dat het er ook heel druk en levendig en zelfs swingend kan zijn. Een collega aan wie ik vertelde dat ik in de ZB was geweest zei ook meteen: 'Dat lijkt me een leuke bibliotheek, daar lees je altijd van die leuke dingen over.' Dat is uiteraard prima & prachtig, maar wat zou het mooi zijn als er op een gewone dag ook wat meer mensen waren. Al die boeken die daar maar in de kast staan, is dat eigenlijk niet een beetje zonde?

Toen ik de ZB verliet en naar het centrum van Middelburg liep was het contrast wel erg groot: op straat en in de winkels was het juist erg druk, óók in de boekwinkel, dus het ligt er niet aan dat de mensen niet meer van lezen houden. Nu weet ik wel dat het op een niet zo mooie zomerdag vooral vakantiegangers zijn die door Middelburg lopen en daar aan het winkelen zijn, en dat die nu eenmaal niet zo snel een bibliotheek zullen binnenlopen, maar het verschil tussen binnen en buiten de bibliotheek gaf me toch te denken. Maar helaas, ook na dat denken weet ik nog niet wat er aan te doen is...

Blijft over de vraag of de ZB inderdaad aan mijn beeld van de idale bibliotheek voldeed. Maar daarover een volgende keer (want zo blijft er nog iets te bloggen over).

De foto's komen van drhenkenstein's photostream bij Flickr. Zijn foto's van de ZB vind je hier.














Aftrap Nederland Leest 2006 in de ZB

Boek&Bieb 2

Foto gevonden via Google-afbeeldingen

Ook in Als een vrouw ouder wordt van J.M. Coetzee is een alinea te vinden die naar de bibliotheek verwijst:

Helen, of Hélène, is jonger dan John maar ziet er ouder uit. Zelfs als studente had ze al iets middelbaars, met haar kokerrokken en uilenbrillen en knotje. Een type waarvoor de Fransen ruimte maken en zelfs respect opbrengen: de strenge celibataire intellectueel. Terwijl Helen in Engeland meteen als een bibliothecaresse en een risee te boek zou staan.

J.M. Coetzee schreef een van de boeken die het meeste indruk op mij hebben gemaakt: In ongenade. Sindsdien heb ik veel van hem gelezen, maar niets daarvan benaderde voor mij het niveau van In ongenade, behalve Wereld en wandel van Michael K, dat net als In ongenade de Booker Prize won.

Toch wilde ik Als een vrouw ouder wordt toen ik het in de boekhandel zag staan meteen hebben, mede vanwege het stuk op de achterflap, dat eindigt met 'J.M. Coetzee speelt op superieure wijze met dit klassieke conflict in deze prachtige novelle' en vanwege de enkele zinnen die ik er in las. Bovendien ziet het boek er, net als alle andere bij uitgeverij Cossee uitgegeven boeken van Coetzee, mooi uit, wat de hebzucht ook een altijd een beetje aanwakkert. En het was vakantie (ik kocht het boek in Vlissingen) en dan geef ik wat makkelijker geld uit.

Maar wat bleek? De 'prachtige novelle' Als een vrouw ouder wordt beslaat 30 pagina's! Daarna volgt het verhaal Aan de poort waarmee het boek alles bij elkaar nog tot 92 pagina's komt. Maar Aan de poort had ik al gelezen, want dat staat ook in Elizabeth Costello. Met dat laatste boek was ook al een trucje uitgehaald: een van de verhalen eruit is in Nederland als apart boekje uitgegeven: Dierenleven, en is weggelaten uit de bundel. Daar kon ik nog wel enige waardering voor opbrengen omdat het over een onderwerp ging dat ik die extra aandacht wel waard vind, nl. het eten van vlees en de bio-industrie. Maar voor de verkooptruc van Als een vrouw ouder wordt kan ik geen enkele waardering opbrengen: ik voel mij belazerd.

Ik heb het boek even gegoogeld en kwam er toen achter dat het een uitgave ter gelegenheid van de boekenweek was, die aansloot bij het thema Van oude menschen... Nou ja, vooruit dan maar, uitgeverijen hebben het misschien ook niet makkelijk. Maar als ik geweten had wat die 'prachtige novelle' inhield, had ik het boek niet gekocht maar geleend bij de bibliotheek (of van een collega).

Op bezoek in de Zeeuwse Bibliotheek

De ingang van de ZB

Tegen het einde van de 23dingen schreef ik een stukje over een bibliotheek zoals ik die graag zou zien. Naar aanleiding daarvan werd ik door Edwin uitgenodigd om een keer door hem te worden rondgeleid door de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg, want: 'Bijna alles wat je noemt kun je bij ons vinden, zeg ik in alle bescheidenheid.'

Omdat ik deze zomer toevallig naar Zeeland met vakantie ging, was het makkelijk om een afspraak te maken. Bijna twee weken geleden nam ik de bus van Burgh-Haamstede naar Middelburg, wandelde verder naar de Zeeuwse Bibliotheek en werd daar door Edwin hartelijk ontvangen met een kopje koffie in het bibliotheekcafé, waarna hij mij de rest van de bibliotheek van boven (waar hij zijn werkkamer heeft) tot onder (waar het magazijn is) liet zien. Het was een erg leuke ervaring, zowel om Edwin, die mij gedurende de 23dingen regelmatig heeft geholpen de moed er in te houden (door me te helpen met wat me niet lukte, door soms te relativeren wat me niet zinde, en misschien wel vooral door zijn zelden of nooit aflatende enthousiasme over de bibliotheek als instituut dat vooral moet blijven), te ontmoeten, als om de Zeeuwse Bibliotheek te zien. Ik was jaren geleden toen ik een keer in Middelburg was al eens het gebouw binnengelopen en had er wat rondgekeken, maar zo'n persoonlijke rondleiding is natuurlijk wel iets anders.

Wat, naast de plezierige ontvangst, de meeste indruk op me heeft gemaakt, d.w.z. in positieve zin, is de enorme collectie die men daar lijkt te hebben. Ik heb natuurlijk niet de kasten kunnen inspecteren (en waar had ik dan trouwens op moet letten?), en eerlijk gezegd hoorde ik, toen ik er van tevoren (omdat ik te vroeg was voor onze afspraak) even rondliep, de ene dame tegen de andere zeggen: 'Als je wat zoekt staat het er natuurlijk niet', maar ik kreeg toch de indruk dat er erg veel in de kasten staat en daarnaast nog eens enorm veel in het magazijn. Ik had nooit eerder een magazijn van een bibliotheek gezien; hebben kleinere bibliotheken dat eigenlijk ook? (Omdat ik geen bibliotheekopleiding heb en nooit in een gewone bibliotheek heb gewerkt zijn veel dingen op bibliotheekgebied me onbekend.) De kasten kunnen met een ingenieus systeem uit elkaar schuiven en de boeken staan op grootte gesorteerd, om zoveel mogelijk te kunnen bergen. Er was een mevrouw die de aanvragen uit dat magazijn haalde; als ik mij goed herinner had zij hierbij zo nodig een step tot haar beschikking.

Dat daar zoveel in het magazijn staat realiseerde ik me eigenlijk pas echt met terugwerkende kracht, nl. toen ik een week later in Bibliotheek Vlissingen wat tijd ging stukslaan (omdat ik later op de middag in Vlissingen naar de film zou gaan) en ik in de catalogus zocht naar boeken van Georges Duhamel, van wie ik net Middernacht en eerder Civilisatie 1914-1917 had gelezen, en van wie ik graag meer zou willen lezen, als het tenminste in het Nederlands vertaald is. De bibliotheken van Middelburg en Vlissingen - en nog een geloof ik (Souburgh?) - bleken een gezamenlijke catalogus te hebben en daaruit werd me duidelijk dat in het magazijn in Middelburg vele tientallen boeken van Duhamel staan; helaas (voor mij) allemaal in het Frans. Maar het gaf wel een indruk van de grote hoeveelheid boeken die daar aanwezig moet zijn.

Ik schreef daarnet dat bij mijn bezoek de grote collectie (of in elk geval mijn vermoeden daarover) de meeste indruk in positieve zin heeft gemaakt. Dat suggereert dat er ook iets was dat in negatieve zin indruk maakte, en dat was er inderdaad. Maar daarover een volgende keer; zo blijft er nog iets te bloggen over.

De foto's bij dit stukje komen van Smetty's photostream die ik vond bij Flickr (toen ik op Google-afbeeldingen 'Zeeuwse Bibliotheek' intikte). Daar zijn nog meer foto's van de ZB te vinden, zo te zien gemaakt tijdens een eerdere door Edwin verzorgde rondleiding.














In het magazijn van de ZB

Boek&Bieb

Bibliothèque Sainte-Geneviève, Parijs
Foto gevonden via Google-afbeeldingen

In de boeken die ik de laatste tijd las of aan het lezen ben lijkt altijd wel een kleine verwijzing naar de bibliotheek voor te komen. Dat is misschien toeval, maar het kan ook zijn dat zulke verwijzingen me nu pas opvallen omdat ik me sinds 23dingen meer bewust ben van het fenomeen 'bibliotheek'. Ik zal als ik weer zo'n stukje tegenkom het voortaan even overschrijven op mijn blog. Eens zien wat dat gaat opleveren.

Onderstaande alinea's komen uit Middernacht van Georges Duhamel, die o.a. ook Civilisatie 1914-1917 schreef. Middernacht was volgens de achterflap het lievelingsboek van Willem Elsschot.

Ik zei het al, het was behoorlijk vochtig weer. De rest van de dag bracht ik dan ook in de Bibliotheek Sainte-Geneviève door, in mijn favoriete hoekje aan het eind van een van de tafels, helemaal achterin, links.
Daar voel ik me goed. Door de hoge ramen valt een helder, hemels licht naar binnen, dat aan de bedrukte bladzijden een lied ontlokt zoals een strijkstok aan een snaar. Daar is alles zuiver en zacht, zoals in het hoofd van een wijze. Daar dringt de wierook van het steen en de boeken in je ziel, zodat ze gelouterd wordt.
Ik bracht de rest van de dag dus in de bibliotheek door. De volgende dag ging ik er opnieuw naartoe. Ik wachtte af. Wat haalt het immers uit nog meer te ondernemen wanneer één goede, handige poging... Ja toch?

Een ontmoeting

Toen ik twee weken geleden met vakantie naar Zeeland ging, vroeg mijn blogvriendin Annamuis mij om de groeten te doen aan de strandmuzen. Dat wilde ik natuurlijk graag doen, maar hoe dat aan te pakken? Ik wist geen adres, geen e-mailadres, geen gewoontes, niks. Maar het is gelukt!

Omdat Anna en de commune idtvdb altijd het oud papier lezen (wat tot zij ongeveer vijf maanden geleden de bibliobus leerden kennen zelfs hun enige bron van lectuur was), dacht ik dat de strandmuzen dat misschien ook wel zouden doen. Ik bedacht ook dat bij de bakker in Burgh-Haamstede wel eens een commune kon wonen. Ik heb daarom toen ik brood ging kopen een briefje bij de bakker tussen het oud papier gemoffeld met daarop de vraag of er misschien iemand uit de commune met me wilde praten, met alvast de groeten van Anna en de commune udtvdb en met het adres van mijn vakantiehuisje. De volgende dag lag er een briefje in mijn brievenbus met daarop in kleine maar duidelijke letters: 'Kom op 24 juli ontbijten bij de bakker.' En dat deed ik. Ik bestelde een ontbijt met een eitje & sap & thee, en was erg benieuwd naar de dingen die komen zouden. Toen alles op tafel stond, begonnen de broodjes in het broodmandje zachtjes te bewegen en daar kwam het kopje van een jong strandmuusje tevoorschijn! We praatten zachtjes over Anna en de commune idtvdb en hoe ik hen had leren kennen, over lezen en over internet. Er was ook een schaaltje met plakjes kaas, dus dat kwam goed uit. Het muusje vertelde dat de anderen uit zijn commune wel heel nieuwsgierig waren, maar niet hadden durven meekomen. Dat begreep ik wel, want als de bakker hen zou zien, zou hij wel eens kunnen besluiten een bakkerijkat te nemen en dan zouden ze genoodzaakt zijn te verhuizen. Toch mocht ik snel een paar foto's maken, waarvoor het muusje wel wat verder tevoorschijn wilde komen. We spraken af om 's middags op het strand nog wat verder te praten en dan zou ik nog meer foto's mogen nemen. En zo geschiedde. De j.muus was nergens bang voor en klom op de hoogste palen. Hij woei er zelfs een keer bijna af (zie boven), maar dat liep gelukkig net goed af.

De strand- & duunmuzen lezen dus inderdaad zoals ik al vermoedde uit het oud papier. Misschien is dat wel algemeen muzisch gedrag. Een bibliobus komt er helaas niet. Er is wel een bibliotheek, kon ik ze vertellen, waar je ook kunt internetten, want daar was ik zelf geweest. De j.muus zou gaan proberen daar een keer binnen te komen om het blog van Anna te lezen en om via Hyves contact te leggen met de j.m. udtvdb en ook om misschien boeken te lenen. Ik hoop dat het hem lukt, want in de bibliotheek van Burgh-Haamstede werken volgens mij alleen maar dames en die zijn misschien wel bang van muzen. In dat geval zou hij in elk geval proberen om 's nachts te computer te gebruiken. Ik zei het al, het is een onverschrokken muusje.

Anna, jij & de commune hebben de allerhartelijkste groeten terug van de strand- & duunmuzen en als jullie er eens een weekje 'tussenuit' willen zijn jullie van harte welkom!

Hieronder zien jullie wat foto's voorbijkomen van de jonge strandmuus. Hij heet Lein (eigenlijk Levinus, naar zijn opa).

En, voor wie nog eens bij de de bakker in Burgh-Haamstede komt: niets verraden hè!

En nog een

Voorlopig even het laatste J.C. Bloem-gedicht. Hier thuis bloeit trouwens de kamperfoelie ook, hij komt over de schutting uit de tuin van de buren (nee, niet dé tvdb).













Lonicera periclymenum


KAMPERFOELIE

Ik had niet vaak meer aan dat huis gedacht,
Noch aan dien tuin. Dit alles is verleden.
Eindlijk raakt ieder ieder leed ontgleden
Al is het hart ook bijna omgebracht.
Vanwaar dan dat, terwijl 't ontembaar hart
Al lang naar andre, verdre dingen haakte,
Ik mij weer in 't voormalige wist verward,
Omdat ik aan de geur dacht, zwoel en lauw,
Die van de kamperfoelie zich losmaakte
Bij 't stijgen van den zomeravonddauw?

J.C. Bloem

Nog een gedicht

Piet Mondriaan (1872-1944)
Zee na zonsondergang, 1909


AVONDDUINEN

Met de' avond worden de duinen eenzamer,
Luider aanhoudend wordt het zeegeruis,
Een schip de van ’t omheen vervreemde kamer,
Een alleen eiland het geluidloos huis.

Eenzamer dan de duisterende paden,
Die van het huis naar ’t eeuwig ruisen gaan,
Is ’t hart dat, onherroepelijk verraden,
Elken dag weer van niets moet voortbestaan.

J.C. Bloem

Mededeling

Schrijverdezes is met vakantie.

Vrouwen & de bibliotheek

Foto gevonden via Google-afbeeldingen

Voor de liefhebbers van vrije associatie heb ik weer iets moois gesnipt:














Dit schema is het resultaat van een in opdracht van de VOB (als ik het goed begrepen heb) uitgevoerd onderzoek naar klantsegmentatie van de bibliotheken. Vervolgens heeft men op grond hiervan voor het vrouwelijk deel van deze segmenten (dit omdat vrouwen 3/4 deel vormen van de bibliotheekbezoekers) uitgezocht wat deze vrouwen zoeken in de bibliotheek, wat ze lenen & lezen, wat ze op prijs stellen, enz. :

De Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) heeft laten onderzoeken wie de volwassen, betalende klanten van de bibliotheek zijn.We weten nu wat voor lifestyle ze hebben, we weten hoe ze zich gedragen in de bibliotheek en wat hun behoeften zijn. We weten ook hoe ze de bibliotheek waarderen en welk imago de bibliotheek bij hen heeft.

Dit heeft geleid tot het rapport 'De klant is koningin'. Ik ontdekte het bestaan van dit rapport vandaag op ZBDigitaal, waar je ook kunt doorklikken naar het rapport. Ik heb er al het e.e.a. van gelezen en ik moet zeggen, het is de moeite waard. Het segmenteringsonderzoek is gebaseerd op een steekproef van 1,1 miljoen mensen, wat mij uniek lijkt voor een dergelijk onderzoek. (Ter vergelijking: voor het onderzoek van Opzij en Margriet dat vorig jaar is uitgevoerd werden 1000 vrouwen ondervraagd). Dat maakt het zeker interessant. Het rapport leest als een lifestyle magazine en ziet er ook zo uit: veel 'persoonlijke verhalen', mooie plaatjes. Het is vlot geschreven op een manier die mij vaak (naar ik aanneem onbedoeld) liet lachen maar die mij in feite ergerde en deed denken aan reisgidsenproza in de stijl van 'Engelsen zijn dol op thee'. Een paar voorbeelden:

'Studenten en Starters zijn sterk gefocust op zelfontplooiing en zelfstandigheid.'
'Stedelingen hebben een korte spanningsboog. Alles wat ze doen, moet leuk zijn.'
'Hoewel de Gepensioneerde Gezelligheidszoeker het niet breed heeft, gaat ze regelmatig naar de kapper en koopt ze een chique bril bij de speciaalzaak.'
'Als de kinderen tiener worden, maken vader en moeder van het Dynamische Gezin vaak een stap in hun loopbaan. Zij groeien door naar een middenmanagementfunctie.'
'Cultuurgenieters kiezen voor luxe, gemak en kwaliteit.'

Dit rijtje is moeiteloos aan te vullen. Maar lees het vooral zelf.

Over het bovenstaande schema valt ook goed te mijmeren. Wat zouden b.v. 'Bescheiden Burgers' voor mensen zijn en waarom zijn 'Welvarende Genieters' altijd niet-stedelijk? Ga er maar eens lekker bij liggen zou ik zeggen.

Ik wil hiermee overigens níet zeggen dat het rapport niet nuttig kan zijn voor het uitzetten van een koers voor de bibliotheken. Alleen al het feit dat nu eens duidelijk gezegd wordt dat de bibliotheekbezoeker meestal een bezoekster is, vind ik winst. En alles wat mee kan helpen die bezoekster aan de bibliotheek te binden lijkt me ook winst.

Wat me opviel is dat op geen enkele foto een allochtone vrouw te zien is. (Of heb ik niet goed opgelet?) Komen die echt nooit in de bibliotheek? Daar moeten we dan snel iets aan proberen te doen!

Favoriet gedicht

Piet Mondriaan (1872-1944)
Duin II, 1909


HET HUISJE IN DE DUINEN

Muurbloemen bloeiden voor het lage raam.
Het late middaglicht was warm en bronzen,
En de ongerepte stilte klonk als gonzen
Van vele kleine vleugelen te zaam.

En achter het beschutte, kleine huis
Verhieven zich de wit-geblaakte duinen:
Een strakke hemel stond boven hun kruinen;
Haast niet te horen was het zeegeruis.

Hier scheen de macht van 't onheil te vergaan,
Eén ogenblik. Hier scheen 't geluk bereikbaar,
De lome druk der daaglijksheid ontwijkbaar
Bínnen de grens van een beperkt bestaan.

Welke is die mensen ingeschapen drang,
Die geen vervulling duldt van het begeerde,
Maar altijd van hun zwakke harten weerde
Waarnaar zij joegen, heel hun leven lang?

J.C. Bloem

Een derde plaats

Foto: DOK Delft

Door 23dingen heb ik het verschijnsel 'web 2.0' leren kennen. Ik was daar niet altijd enthousiast over, maar zoals men weet, ieder nadeel heb zijn voordeel, en dat voordeel was in mijn geval dat mijn belangstelling werd gewekt voor wat wel 'cybersociologie' wordt genoemd: de theorie over de gedragingen van mensen in groepsverband op het web. (Ik bedenk nu ik dit opschrijf dat er dan misschien toch ook zoiets als 'cyberpsychologie' zou moeten zijn, maar daar ben ik nog niks over tegengekomen, wat overigens niets zegt.)

De gewekte belangstelling heeft nog niet veel opgeleverd, maar mijn eerste actie is het lezen van Leven op het net: de sociale betekenis van virtuele gemeenschappen, geschreven door Marianne van den Boomen, dat voor wie dat wil hier te lezen is (zelf heb ik het in gedrukte vorm van de bibliotheek geleend). Het boek is uit het jaar 2000 en doet nu al enigszins gedateerd aan omdat b.v. een fenomeen als Hyves er nog niet in voorkomt, maar ik heb niet de indruk dat het door het ontstaan van Hyves en andere recente 'virtuele gemeenschappen' inmiddels als achterhaald te beschouwen is.

In het boek komen o.a. de zgn. 'derde plaatsen' ter sprake, een door de socioloog Ray Oldenburg in zijn boek The Great Good Place (1989) geïntroduceerd begrip. Hij bedoelt er dit mee:
'Openbare gelegenheden naast de eerste (thuis) en de tweede plaats (werk)'. Hij zegt dat er tegenwoordig steeds minder derde plaatsen zijn, terwijl ze volgens hem fundamenteel zijn voor elke vitale gemeenschap.

Marianne van den Boomen schrijft verder:

Derde plaatsen bestaan uit openbare plekken waar mensen informeel bijeenkomen en waar conversatie de belangrijkste activiteit is. Vaak gaat het om horeca-achtige voorzieningen als koffiehuizen, terrassen, pubs en saloons, maar het kan ook gaan om bankjes op een plein, een buurtwinkel, kapper of wasserij. Niet elke openbare gelegenheid verdient volgens Oldenburg het predikaat derde plaats; daarvoor moeten ze zich wel op neutraal terrein bevinden (niet thuis, niet op de werkplek), als sociale gelijkschakelaars functioneren (iedereen is welkom, rijk en arm praat er met elkaar), een speelse atmosfeer kennen en stamgasten hebben die de toon zetten. Men neemt er de wereld en elkaar door, men beoordeelt wat deugt en wat niet deugt, in een setting waarin het bekende en het nieuwe bij elkaar komen.

Een deel van deze 'derde plaatsen' is in de moderne tijd verdwenen. Van den Boomen schrijft dat 'virtuele derde plaatsen' hiervoor in de plaats kunnen komen en zo de samenhang van de samenleving kunnen bevorderen. Dit dus in tegenstelling tot het idee dat internet zou leiden tot steeds verder gaande individualisering.

Ik vind dit wel een interessante gedachte. Maar ik dacht ook: de bibliotheek (en ik bedoel nu niet de virtuele bibliotheek) heeft natuurlijk ook de mogelijkheid als zo'n derde plaats te fungeren. Het lijkt mij dan ook nuttig om er vanuit de bibliotheekwereld op de juiste momenten op te wijzen hoe belangrijk dergelijke plaatsen zijn als 'sociaal cement', zoals Van den Boomen het noemt, en te laten zien hoe de bibliotheek zo'n plaats is (of kan worden).

Marianne van den Boomen schreef o.a. ook het 'pamflet' What is Web 2.0?

De foto's komen uit DOK Delft's Photostream bij Flickr. Zo te zien is daar in Delft een boeiende & bloeiende 'derde plaats' gecreëerd.













Foto: DOK Delft

Een vrolijk weekblad

Plaatje gevonden via Google-afbeeldingen

Vanmorgen las ik het in de metro en vanavond stond het ook in de NRC en het is verder ook op heel wat plaatsen te vinden: het meest gelezen tijdschrift onder studenten is de Donald Duck, althans waar het mannelijke studenten betreft, want de vrouwen lezen bij voorkeur de Yes.

Het is me niet gelukt de vragen van de enquete op te sporen en daarom blijft het gissen, maar ik geloof het nog niet meteen. Was het een open vraag, d.w.z. vroeg men: welk tijdschrift lees je het vaakst/het liefst? Of stond er een lijstje tijdschriften genoemd en mocht je wat aankruisen? Als dat laatste zo was en de Donald Duck stond er ook bij, dan lijkt het me wel aannemelijk dat veel studenten dachten: ja leuk de Donald Duck, die las ik vroeger, laat ik die maar aankruisen, dat is wel grappig.

Zou echt in veel studentenflats elke week de Donald Duck bezorgd worden? Of lenen ze hem van hun kleine broertje? En zijn het dan vooral studenten met gescheiden ouders die de Donald Duck lezen, omdat die vaker kleine broertjes hebben?

Ik bedoel maar: enquetes leveren soms meer vragen op dan ze beantwoorden.

Factor 30

Bij deze poster van de strandbibliotheek moest ik denken aan het stuk van Lisa Kuitert waar ik eerder over schreef. Zij zegt daarin: 'Boeken moeten voortdurend verpakt worden als iets anders, iets grappigs, iets moderns, iets wat-de-jeugd-ook-zeker-aanspreekt.'

De poster ziet er natuurlijk leuk uit, maar ik vind het toch een beetje jammer dat het lijkt of een boek niet in de eerste plaats iets is om te lezen. Met de suggestie dat het verstandig is op het strand je voeten tegen de zon te beschermen ben ik het overigens helemaal eens.

Op zoek naar Geertje

De divan van Freud (dé plaats voor vrije associatie)
Foto: Freud Museum, Londen

Stel dat ik nu pas op zoek zou zijn gegaan naar Geertje, hoe zou dat met de 'moderne mogelijkheden' zijn verlopen? Kopen zou in elk geval eenvoudig zijn geweest, want bij Boekwinkeltjes vond ik 7 exemplaren, in prijs variërend van 5 tot 35 euro (maar die laatste is dan ook afkomstig uit de bibliotheek van Karel van het Reve).

En had ik het ook kunnen lenen bij een bibliotheek? Na intikken van 'Johan de Meester' in het zoekvenstertje van WorldCat is de 6e treffer al Geertje, nog op de eerste pagina, dus snel gevonden. Doorklikken geeft 31 plaatsen waar het boek te vinden is: natuurlijk de KB en verder veel universiteitsbibliotheken, waarvan de dichtstbijzijnde (voor mij) die van de Erasmus Universiteit is en de verste die van Kwazulu Natal, Zuid-Afrika. Ook 5 'gewone' Nederlandse bibliotheken, waaronder de OBA. Omdat het me lastig lijkt aan de Erasmus Universiteit iets te lenen besluit ik verder te kijken bij de OBA: is het boek daar in de catalogus te vinden en zo ja, mag je het lenen?

Dus verder naar de OBA en in het zoekvenstertje weer 'Johan de Meester' ingetikt. Het eerste resultaat is de mij inmiddels vertrouwde maar nog steeds verrassende 'woordenwolk', die in dit geval van een zodanige schoonheid is dat ik hem jullie niet wil onthouden. Goed voor minstens 5 minuten vrije associatie.



















Klik op het plaatje om het te vergroten.


Maar daarna natuurlijk op 'Auteur' geklikt. Er verschijnt een hele lijst 'Meesters', waaronder deze 5:
Meester, Johan de (1860-1931)
Meester, Johan de g.
Meester, de, J.
Meester, de J.J.
Meester, de, Johan

Nou, die bovenste is hem in ieder geval, dus daar maar eens op doorgeklikt: 4 treffers, waaronder Geertje, dus da's mooi. Maar zo mooi is het nou ook weer niet, want dat de OBA slechts 4 titels van Johan de Meester zou hebben lijkt me toch sterk, dus nu ik toch bezig ben zoek ik maar even verder. Geklikt op 'Meester, de, Johan' en daar blijkt nogal een rommeltje onder te hangen: boeken waarin de foto's van een Johan de Meester zijn, maar ook b.v. een boek van Santina de Meester, en ook wat titels van 'mijn' Johan de Meester, waaronder 2x Geertje. Ook onder 'Meester, de, J.' is nog een boek van hem te vinden. Verder heb ik niet meer gekeken.

Wat ik toen we bij 23dingen het onderwerp 'AquaBrowser MyDiscoveries' behandelden al dacht, dat denk ik nu weer: schoon die catalogus eens op! Wat moet ik met zo'n woordenwolk die als je 'Johan de Meester' intikt naar geen enkele titel van hem verwijst en met een catalogus die hem op verschillende manieren vermeldt en hem dan ook nog 's op een hoop gooit met andere 'de Meesters'?! Leuk zo'n catalogus waar je in mag taggen. Maar wat ík nou klantvriendelijk zou vinden is dat je het boek dat je zoekt in één keer kunt vinden en dat je bij een auteur alleen zijn eigen titels ziet en dan ook ál zijn titels. Is dat nou zo gek?

En waar stáát Geertje nou eigenlijk? De catalogus van de OBA vermeldt: 'CENTRALE BIBLIOTHEEK : ODE 2e verdieping MEES MAGAZIJN'.

Ik ben blij dat ik het al heb.

Alweer Geer

Verkoop afgeschreven boeken
Foto: Bibliotheek Vlieland

Zo'n 15 jaar nadat Geertje me de ogen opende voor de literatuur ontdekte ik door dit boek nog iets anders. Ik wilde het graag eens herlezen en ging naar de bibliotheek. Daar was het helaas niet te vinden en ik realiseerde me toen eigenlijk voor het eerst dat boeken niet voor altijd in de bibliotheek blijven. Iets als zoek&boek bestond nog niet en ik kwam niet op het idee het boek bij een andere bibliotheek voor me te laten aanvragen, wat misschien wel mogelijk was geweest. Ik zocht af en toe in antiquariaten en vond daar een keer een exemplaar dat ik meteen kocht, maar dat later slechts het eerste deel van het boek bleek te zijn (de uitgave die ik destijds gelezen had bestond maar uit een band). Van internet was nog geen sprake, dus sites als Boekwinkeltjes of Antiqbook waren ook nog toekomstmuziek. Het duurde nog eens 15 jaar voor ik het boek, toen ik er eigenlijk al niet meer naar zocht, onverwacht tegenkwam: in een antiquariaat in Vaals, waar ik met vakantie was. Ik ging er naar binnen omdat mijn dochter iets in de etalage had gezien en opeens viel mijn oog op Geertje, dat daar gewoon in de kast stond. Ik was er erg blij mee en begon het meteen te herlezen en vond het nog steeds mooi, zoals ik al schreef. Dat het in Rotterdam speelt gaf het nu nog iets extra's omdat ik daar inmiddels zelf woonde. Er spelen voor zover ik weet maar weinig boeken in Rotterdam, ik ken naast Geertje alleen Kruimeltje en Karakter. (Weet iemand nog andere?) Veel dialogen in Geertje zijn zelfs in het Rotterdams geschreven.

Toen ik, ruim 9 jaar geleden, op de afdeling 'Collecties' (nu 'Netwerkbibliotheek') ging werken ontdekte ik pas dat er zoiets als 'afschrijven' bestaat. Logisch natuurlijk, want een bibliotheek heeft maar een bepaald aantal kasten en als die vol zijn moet er wat uit om er iets nieuws in te kunnen zetten. Tja, hier blijkt maar weer dat ik er niet voor geleerd heb... Het schokte me een beetje want opeens begreep ik dat het vaker kon gebeuren dat ik, net zoals dat bij Geertje was gegaan, een boek dat ik zou willen herlezen niet meer zou kunnen vinden in de bibliotheek. Sinsdien ben ik vaker boeken gaan kopen.

Inmiddels is het door internet mogelijk de meeste boeken nog wel ergens te vinden, zowel bij een of andere bibliotheek als bij een antiquariaat of particulier. Ik vind dat wel geruststellend, al vind ik zoeken in winkels met tweedehands boeken of op boekenmarkten, wat ik ook nog wel eens doe, eigenlijk leuker.

Onlangs heb ik Geertje opgezocht in een paar catalogi, waarbij o.a. bleek dat het nog wel in en paar bibliotheken te vinden is. Daarover later misschien meer.

Ook vandaag een plaatje

John Singer Sargent (1856-1925)
Reading man, 1910

De ontdekking van de literatuur

In de 3e klas van de middelbare school kwam het fenomeen 'boekenlijst' ter sprake. Het bleek de bedoeling te zijn dat wij vóór het eindexamen 25 stuks Nederlandse literatuur, verdeeld over verschillende tijdvakken, van 'Middeleeuwen' tot 'na 1950' (vermoed ik, wij spreken hier over plm. 1966) lazen, waar wij op het examen over ondervraagd zouden worden. Hiertoe gaf onze leraar ons een lijst met auteurs en titels waar je uit kon kiezen (je mocht eventueel ook zelf wat bedenken, als het maar literair genoeg was). En je kon maar beter vroeg beginnen met het 'lezen voor je lijst', dus bij voorkeur meteen.

Ik ben vergeten welke boeken op mijn examen ter sprake zijn gekomen, maar iets anders heeft wél indruk gemaakt: het boek Geertje van Johan de Meester. De leraar die ons de lijst gaf, gaf daar ook wat toelichting bij, en over Geertje zei hij: 'Je ouders zullen er wel niet blij mee zijn als je dit boek leest.' Ik weet niet of hij het zo bedoelde, maar een betere aanbeveling had hij wat mij betreft niet kunnen bedenken. Ik ging dus naar de bibliotheek en leende daar Geertje. Het is een zgn. naturalistisch boek en gaat over een dorpsmeisje, als ik mij goed herinner de kleindochter van een dominee, dat in de grote stad (Rotterdam) gaat werken als dienstmeisje. Zij wordt verleid door haar baas op wie zij verliefd wordt en die haar vanalles belooft, maar die haar ontslaat als zij zwanger raakt. Ze moet dan terug naar haar grootouders in het dorp.

Dit klinkt nogal treurig, maar ik vond het boek prachtig. Nooit eerder had ik een boek gelezen over een dergelijk onderwerp en ik was erg onder de indruk. Ook de stijl (al wist ik toen nog nauwelijks dat er zoiets als stijl bestond) maakte indruk op me. Of het echt zo is kan ik niet meer achterhalen, maar ik ben altijd blijven denken dat dit boek me op het spoor heeft gezet van wat literatuur is, beter gezegd van wat literatuur voor míj is: de mogelijkheid via de taal kennis te maken met werelden die je niet kent. Die ontdekking hoort tot de belangrijkste ontdekkingen die ik in mijn leven gedaan heb en ik zou wensen dat iedereen tenminste de kans kreeg hetzelfde mee te maken. Wat je er daarna mee doet moet je natuurlijk zelf weten. Wat is daarvoor nodig: een leraar Nederlands die enthousiasme voor lezen weet over te brengen én een bibliotheek waar vanalles te vinden is. En tegenwoordig misschien: af en toe tijd om te lezen. Vroeger waren er natuurlijk niet zoveel alternatieve manieren om je tijd door te brengen.

Ik heb Geertje 30 jaar later herlezen, vrezend dat ik niet meer zou begrijpen wat ik er de eerste keer zo mooi aan vond, maar dat begreep ik nog helemaal.

Hoe ik het boek heb teruggevonden is een ander verhaal, waarover later.

Volkswijsheid

Omslag van een DVD

's Morgens in de trein lees ik meestal eerst de metro. Daar kun je niet erg veel uit opsteken, maar toch wel iets. De ingezonden brieven-rubriek geeft b.v. soms een aardig inkijkje in de meningen die er leven over zaken als buitenlanders, roken in het café, dieren in het circus, topsalarissen en meer van dit soort de gemoederen bezig houdende kwesties. Op de voorpagina staat elke dag een stelling waar je over kunt stemmen. Gisteren luidde die: 'Ik heb genoeg van de hype over verbetering van het klimaat.' Vandaag zag je de uitslag: 91% van de stemmers was het met deze stelling eens. Hoeveel stemmers er waren is niet te achterhalen. Ik ga er voor mijn eigen gemoedsrust maar van uit dat het geen representatief deel van de bevolking is. Twijfel over de wijsheid van de stemmers had ik al eerder: ergens in de afgelopen winter, op een moment dat er is de verste verte geen vorst te verwachten was, luidde de stelling (ongeveer): 'Ik denk dat er deze winter een Elfstedentocht komt.' Het exacte percentage weet ik het niet meer, maar in elk geval dacht een groot deel (85% ofzo) van de stemmers dat er een Elfstedentocht zou komen. Dit leek mij een typisch geval van wishful thinking.
Wat wil ik hiermee zeggen? Dat het mij nuttig lijkt de 'stem des volks' altijd met enig wantrouwen te benaderen, dus ook waar het bibliotheekzaken betreft.

Uitlenen & aanschaffen

Genre-etiketten gevonden via Google-afbeeldingen

Ik heb begrepen dat bibliotheken zich in hun aanschafbeleid meer dan vroeger laten leiden door wat de klanten vragen. Dat lijkt mij tot op zekere hoogte logisch en een goede zaak. Over de vraag hoever je daarin moet gaan wil ik het hier niet hebben, omdat ik daarvoor te weinig weet van wat de bibliotheek als haar taak ziet.

Met een andere vraag loop ik al een paar jaar rond en ik heb hem wel eens hier en daar gesteld, maar er nog steeds geen antwoord op gekregen. Ik schrijf hem nu maar eens op, niet in de verwachting dat ik nu opeens wél antwoord zal krijgen (daarvoor zou ik hem beter elders kunnen stellen, b.v. op Bibliotheek 2.0, maar daar ben ik -nog- geen lid van), maar je weet maar nooit.

Het gaat hierom. Om te weten hoeveel detectives je moet aanschaffen voor je collectie kijk je naar de uitleencijfers van detectives. Als de laatste jaren gemiddeld 15% van de uitgeleende boeken detectives waren, lijkt het logisch er voortaan bij de aanschaf naar te streven dat ook ongeveer 15% van de aangeschafte boeken detectives zijn.

Maar stel nu dat de leners eigenlijk veel meer detectives hadden willen lenen, maar omdat ze die niet vonden in plaats daarvan met thrillers naar huis gingen. Dan worden er op grond daarvan thrillers aangeschaft, terwijl het eigenlijk detectives hadden moeten zijn. Dit versterkt het probleem. Wat volgens mij dus zou moeten gebeuren is niet het tellen van wat men leent, maar vragen naar wat men had wíllen lenen.

Wat ik mij afvraag is: 1. maak ik misschien een denkfout? en 2. wordt dat vragen naar wat men 'eigenlijk' had willen lenen ergens toegepast?

Alweer een plaatje

August Macke (1887-1914)
Gartenrestaurant, 1912

Opnieuw een plaatje

August Macke (1887-1914)
Paar am Gartentisch, 1914