WELKOM OP MIJN WEBLOG

Dit blog is in de loop der jaren veranderd. Ooit ging het vooral over de bibliotheek, nu gaat het meer over lezen en taal. (Wie denkt: de bibliotheek gaat toch óók over lezen en taal, ziet dat anders dan ik.) Ooit werd het elke dag bijgehouden, nu minder regelmatig. Wat hetzelfde gebleven is: opmerkingen zijn van harte welkom.

zondag 21 juni 2009

Wat ik las 21

Van Daniel Pennac las ik een tijdje geleden Schoolpijn. De schrijver was toen geheel nieuw voor me, maar de mevrouw in de boekhandel zei: 'Zijn vorige boek was ook zo goed.' Toen ik een tijdje later, bezig met het lezen van Schoolpijn dat me zeer beviel, bij Occy een nieuwsgierig makend lovend stuk over In een adem uit..., het geheim van het lezen las, nam ik aan dat dat 'vorige boek' moest zijn en nam me voor het ook te gaan lezen. Toen vergat ik het weer, maar gelukkig dacht ik er op een dag toch weer aan, kon het tweedehands kopen (lenen is een ander verhaal) en heb het nu uit. Ik heb ervan genoten.

Het boek gaat vooral over de vraag hoe je mensen tot lezen verleidt en dan wel in het bijzonder díe mensensoort die bekend staat als het meest onwillig waar het lezen betreft: pubers. Pennac geeft een duidelijk antwoord op deze vraag: je verleidt pubers tot lezen door het delen van je eigen leesgenot. Dit doe je door hen voor te lezen (of desgewenst door het vertellen van verhalen, maar dat is natuurlijk moeilijker).

Pennac was leraar Frans (in Frankrijk) en beschrijft hoe hij het aanpakt op de middelbare school (die het tegendeel van een eliteschool was) waar hij lesgeeft. De eerste les vraagt hij zijn leerlingen: wie van jullie houdt niet van lezen? Bijna alle vingers gaan de lucht in. Daarop zegt hij dat hij ze, aangezien ze niet van lezen houden, zal voorlezen.

En hij haalt een dik boek uit zijn tas en begint voor te lezen, ondanks de scepsis van de leerlingen, die denken dat ze er straks vast vragen over zullen moeten beantwoorden (wat niet het geval is). Hij begint in Het parfum van Süskind en leest het hele lesuur.

Zo brengt hij zijn leerlingen met nog veel meer boeken in aanraking. En de methode werkt: de leerlingen worden gegrepen door de verhalen, vergeten hun angst voor boeken (volgens Pennac wordt onwil om te lezen vaak veroorzaakt door de angst voor niet-begrijpen) en worden enthousiaste lezers, in elk geval gedurende hun middelbare-schooltijd.

Ik vond het boek erg overtuigend en ik zou wensen dat elke leraar Nederlands het las en probeerde hoe de methode in zijn klas uitpakte. Waarbij we dan maar moeten hopen dat die leraren zelf van lezen houden, want anders kun je geen leesplezier overdragen.

Ik was van plan een deel van de laatste bladzij van het boek over te schrijven omdat ik dat het allermooiste stuk vond, dat me wonderlijk genoeg even deed denken aan het slot van De avonden. Toen ik zag dat Occy in zijn bespreking ook net dít stuk citeert, twijfelde ik even omdat je het net zo goed daar kunt lezen, maar ik kan het toch niet laten:

De mens bouwt huizen omdat hij leeft, maar hij schrijft boeken omdat hij weet dat hij sterfelijk is. Hij woont in groepen omdat hij een kuddedier is, maar hij leest omdat hij zich alleen weet. Dit lezen is voor hem een samenzijn dat geen enkel ander gezelschap vervangt, maar dat ook door geen enkel ander gezelschap vervangen zou kunnen worden. Het biedt hem geen enkele definitieve verklaring voor zijn lot, maar weeft een dicht netwerk van verstandhoudingen tussen hem en het leven. Uiterst subtiele en geheime verstandhoudingen die het paradoxale levensgeluk tot uiting brengen, zelfs al belichten ze de tragische absurditeit van het leven. Zodat onze redenen om te lezen even vreemd zijn als onze redenen om te leven. En niets of niemand heeft het recht om ons voor die intimiteit ter verantwoording te roepen.

Een ander stukje dat ik graag wil 'delen' is dit:

Wat nog te "begrijpen" overblijft, is dat boeken niet geschreven zijn om mijn zoon, mijn dochter of de jeugd er commentaar op te laten geven, maar opdat ze die lezen als ze er behoefte aan voelen. Onze kennis, onze schooljaren, onze carrière, ons sociale leven - dat is één ding. Ons innerlijk leven als lezer, onze persoonlijke ontwikkeling, dat is een ander ding. Het is prachtig om eindexamenkandidaten te fabriceren, en afgestudeerden, bevoegde leerkrachten en economen, daar vraagt de samenleving om, dat staat buiten kijf... maar hoeveel wezenlijker is het niet, uitzicht te bieden op alle bladzijden van alle boeken.

Het boek eindigt met de tien 'onaantastbare rechten van de lezer', waaronder het recht om een boek niet uit te lezen en het recht om wat-dan-ook te lezen. (Bovenstaand citaat uit de laatste bladzij gaat over het recht om te zwijgen.)

Hoewel ik jullie niet kon voorlezen hoop ik dat de methode-Pennac hier toch ook een beetje werkt en dat ik iemand ertoe verleid heb het boek te gaan lezen. Maar je kunt natuurlijk ook gebruik maken van het recht om níet te lezen, volgens Pennac ook een van de tien onaantastbare rechten van de lezer.

21 opmerkingen:

  1. Ik heb het boek een paar jaar geleden ook gelezen. Verplichte kost voor iedereen die iets met leesbevordering doet.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ha Henk,
    Leek mij ook. Het zal bij het verschijnen wel hier en daar besproken zijn, maar zou het nu nog ter sprake komen op lerarenopleidingen e.d.? Weet jij dat?
    Groet, schrvrdzs

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Wat is dit toch een prachtig blog. De passie waarmee over boeken wordt geschreven doet me denken aan mijn lerares Nederlands op de middelbare school, die gedichten van Gerrit Achterberg voorlas. Ik was al een liefhebber van lezen vanaf het lezen, dat ik de leeskunst beheerste, maar door haar werd mijn belangstelling voor poëzie en literatuur gewekt.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. correctie: 'lezen' moet zijn 'moment'

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Dag Diyana,
    Dat is wel een erg groot compliment, dankjewel.
    Ik las als kind net als jij graag en veel (misschien omdat ik enig kind was?) en heb ook dankzij een leraar Nederlands de literatuur ontdekt. Ik schreef er vorig jaar dit stukje over.
    Weet jij of op scholen nog steeds wordt voorgelezen? Het boek van Pennac is al uit 1993...
    Groet, schrvrdzs
    p.s. Ken je dit blog? Daar is vrijwel dagelijks iets over boeken te lezen. Voor mij is het te overweldigend, maar voor jou wellicht niet.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Dag schrijver,

    Op scholen wordt wel degelijk voorgelezen, al zal dat van school tot school en van docent tot docent verschillen. Mijn zoon heeft bijvoorbeeld koning van katoren voorgelezen gekregen; hij was behoorlijk onder de indruk. Toen ik nog lesgaf, las ik ook vaak voor (met name mythes). De kinderen vonden het prachtig en spoorden de andere leraren aan om ook eens vaker voor te lezen.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Ha Festina,
    Goed nieuws, vooral ook dat aansporen. Het zou een beweging moeten worden, wat zeg ik: een vloedgolf!
    Over dromen gesproken...
    Groet, schrvrdzs

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Grappig, ik las juist omdat ik geen enig kind was (om aan mijn broertje te ontsnappen). Het heerlijke is dat je je in je eigen wereld kunt terugtrekken. Toen lukte het me ook om, al lezende, gewoon niet te reageren als er tegen me gesproken werd, daar denk ik nog weleens met weemoed aan terug!
    Groeten, Esther V.

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Dag Esther,
    Zo zie je maar weer dat er veel redenen zijn om te lezen. 'Ontsnappen' via een boek vind ik moeilijk, als ik b.v. in de trein bij een paar pratende medepassagiers zit, lukt het me alleen met een 'toegankelijk' boek om hen niet te horen. Soms is wat je hoort trouwens interessanter dan wat je leest, maar niet altijd... Als in de huiskamer de tv aanstaat kan ik me ook niet altijd op een boek concentreren.
    Houdt je zoon ervan om voorgelezen te worden?
    Groet, schrvrdzs

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Ik zal toch proberen weer wat vaker langs te komen, nu mijn eigen 23Dingen erop zit... Morgen haal ik mijn certificaat op!

    Het lijkt me een boeiend boek, ik zal er eens naar uitkijken. In de 4e klas van de HAVO had ik een leraar Nederlands die ook voorlas. De hele klas zat muisstil te luisteren... Het werkt inderdaad! :)

    Groetjes!

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Ha Gerda,
    Altijd welkom natuurlijk! De kaart die ik als bladwijzer in Weekendpelgrimage vond was trouwens van jou afkomstig (van Kos), dat was beslist een verrassing!
    Ga je nog door met bloggen?
    En hoe loopt de actie tegen de sluiting van jullie filiaal?
    Groet, schrvrdzs

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Bedankt voor de link, inderdaad interessant blog!
    Ja, op scholen (althans de scholen die ik ken) wordt nog steeds voorgelezen. Op mijn school is er jaarlijks het zg "voorleesontbijt". Dan komen schrijvers voorlezen uit hun werk. Tijdens de kinderboekenweek is er ook een voorleeswedstrijd voor de kinderen van de school. Tijdens die week wordt er ook elke dag voorgelezen door leerkrachten. Alle kinderen komen daarvoor bijeen in de grote hal van de school.

    groet, Diyana

    BeantwoordenVerwijderen
  13. Dag Diyana,
    Als ik het zo lees wordt er op best veel scholen voorgelezen. De vraag is dan waarom 'de jeugd' toch vaak niet wil lezen. Zou de methode-Pennac hier niet werken? Of zou men de verkeerde boeken voorlezen? Of zou Pennac een bijzondere uitstraling hebben?
    Groet, schrvrdzs

    BeantwoordenVerwijderen
  14. Ha Schrijver,
    Grappig weer, ik heb vorige week een stukje geschreven voor het Bieb Blog waarin ik het o.a. heb over de 10 rechten van de lezers volgens Pennac (nog niet gepubliceerd).
    Jouw stuk zou er mooi op aansluiten.

    BeantwoordenVerwijderen
  15. Ha schrijver,
    Toen dit boek uitkwam was het een hit onder jeugdbibliothecarissen, in elk geval in mijn omgeving. Heerlijk inderdaad.
    Rond die tijd kwamen ook de twee boeken van Aidan Chambers over leesbevordering uit: Vertel eens en De leesomgeving. Chambers heeft nog een aantal keren workshops gegeven over zijn methode. Die zijn ook aanraders. (je kunt ze vast lenen uit de vakcollectie)

    BeantwoordenVerwijderen
  16. Ha WvS,
    Ja, da's wel weer toevallig! Jij hebt dat boek vast al lang geleden gelezen. Als je iets kunt gebruiken uit mijn stukje, ga dan gerust je gang (naam hoeft er niet bij).
    Groet, schrvrdzs

    BeantwoordenVerwijderen
  17. Ha Tenaanval,
    Fijn dat het destijds een hit was. Ik loop een beetje achter natuurlijk (een jaar of 16...), maar beter laat dan nooit nietwaar. Dank voor de tip over de andere boeken, maar zoals je weet ben ik geen jeugdbibliothecaris maar een oudemensencollectiemaker ;-) Maar wie weet, ooit.
    Het mooie van In een adem uit... vond ik niet alleen de methode tot leesbevordering maar ook de visie op lezen, zoals die blijkt uit het citaat van de laatste pagina. Die twee dingen hangen natuurlijk wel met elkaar samen.
    Groet, schrvrdzs

    BeantwoordenVerwijderen
  18. Dag Schrijver, blij dat je er van genieten kon - leuk ook dat we beiden hetzelfde stuk kozen om te citeren!

    Ik herinner me dat ook ik tijdens de schooltijd wel eens voorgelezen kreeg - alleen had de voorlezende leerkracht een erg scherpe, krassende stem, en had hij nooit het boek zelf in handen, maar een stapeltje fotokopies van een willekeurig(?) fragment. Nadat hij het volledige ding voorgelezen had, was het de beurt aan de leerlingen om - elk een zin of 5 - het ding nog eens af te rammelen. Het volgende uur werd dan aandacht besteed aan de 'moeilijke woorden'. Op gelijkaardige wijze kregen we gedichten 'voorgedragen'. Of de man op die manier ooit iemand tot lezen heeft aangezet is me niet duidelijk. Zelf zat ik tijdens zijn lessen in ieder geval steevast songteksten te schrijven, tekeningen te maken, of uit het raam te kijken.

    BeantwoordenVerwijderen
  19. Dag Occy,
    Je reactie bracht me een voorval in gedachten uit de les Nederlands, ik denk dat het in de vierde klas (van de middelbare school) was. Ik weet niet meer wat de leraar deed, iets vertellen, iets voorlezen of ons naar een tekst van de bandrecorder laten luisteren (er stond een enorme bandrecorder op zijn bureau, waar hij die precies voor gebruikte weet ik niet meer), in elk geval was het niet inspirerend, want toen ik mijn hoofd dat ik op mijn armen voor me op tafel had gelegd even optilde zag ik dat de héle klas het hoofd op de armen voor zich op tafel had gelegd.
    Of zou wat we hoorden zó mooi zijn geweest dat we ons er allemaal op wilden concentreren? Laten we het hopen.
    Groet, schrvrdzs
    p.s. Dat ik hetzelfde stuk wilde citeren als jij gedaan bleek te hebben was wel makkelijk: ik hoefde alleen maar te knippen en te plakken (én de hoofdletters toe te voegen ;-)).

    BeantwoordenVerwijderen
  20. Steeds ontdek ik weer nieuwe leuke berichten op je blog. Het lijkt me een interessant boek, dat van Pennac. Voorlezen zal niet altijd lezers van pubers maken, vrees ik, zelfs niet als het door een bevlogen leesliefhebber gebeurt. Ik heb het idee dat je met voorlezen veel eerder moet beginnen, misschien zelfs al in de babytijd. In mijn gezin lezen we allemaal graag, de kinderen lazen ook veel toen ze nog puberden. Maar ik ken verscheidene mensen voor wie lezen weinig of niets betekent; ik zou niet weten hoe ik die tot lezen zou moeten overhalen en of ik dat wel wil. Voor mij is lezen een noodzaak, voor hen niet. Het zij zo. Ik heb het weleens over boeken en lezen met ze, maar ik wil geen evangelist zijn en ook geen reclamemaker.
    Wie weet kan ik iets leren van Pennac.
    Wat me aan de citaten opvalt: het Nederlands komt op mij hier en daar een beetje stroef over, echt "vertaald". Da's jammer.

    BeantwoordenVerwijderen
  21. Dag Bertie,
    Ik ben het geheel met je eens dat je zo vroeg mogelijk met voorlezen moet beginnen. En er dan mee doorgaan zolang dat gewaardeerd wordt en vervolgens afwachten wat het effect op de lange termijn zal zijn.
    Maar ook voor kinderen bij wie het niet zo gegaan is lijkt er, als je Pennac leest, toch nog hoop.
    Groet, schrvrdzs

    BeantwoordenVerwijderen